De zin en onzin van straffen

We willen allemaal graag goede ouders zijn. Misschien zelfs wel de beste ouders voor onze kinderen. Dat klinkt best normaal. Toch kan het zeker wel verkeerd zijn, want als je de beste wilt zijn in iets, dan betekent het ook dat je er een hoge prestatiedruk op legt. Of dat nu zo goed is voor de kinderen en voor jezelf is daarom nog maar de vraag.

Veel stress

Een hoge prestatiedruk kan namelijk veel stress geven in het gezin en stress is ongezond. ‘Veel stress’, klinkt niet als ‘de beste’ ouder die je voor ogen had om te zijn. Het idee van ‘de beste ouder’ kun je dus maar beter laten varen. Je bent voor je kind sowieso altijd de beste mama of papa. Ze hebben er namelijk maar eentje (uitzonderingen daargelaten). Dat is natuurlijk wel een voordeel. Je bent al de beste mama of papa voor ze, zonder dat je ook maar iets gedaan hoeft te hebben.

Straffen lijkt simpel

We willen graag dat onze kinderen het goed doen en daarvoor moet je ze soms corrigeren. Alleen hoe doe je dat? Straffen lijkt simpel, maar zo simpel is het eigenlijk niet. Je maakt snel iets kapot en dan lijkt straffen ineens niet meer zo zinvol.

Straffen is helemaal niet zinvol wanneer je niet tegelijkertijd met beloningen werkt. Als je dat namelijk niet doe is straffen niet constructief, maar juist destructief. Dat zal ik nader toelichten.

Negatieve aandacht

Straffen is negatieve aandacht, maar negatieve aandacht is ook aandacht voor je kind. Dat moet je niet onderschatten. Kinderen willen altijd aandacht. Dat is heel erg belangrijk voor een kind en hoe dat kind ook aandacht moet krijgen, hij zal het krijgen. Hoe dan ook. Werk je dus alleen maar met straffen en niet met belonen dan is de enige manier om aandacht te krijgen…om stout te zijn. Het kind zal dus steeds vervelender gedrag gaan vertonen en de ouder begrijpt niet wat er misgaat.

Positieve aandacht

Positieve aandacht geven, begint al bij hele kleine kinderen. Kleine kinderen zijn vermoeiend, ze huilen veel en hebben veel zorg nodig. Daar komt nog het huishouden bij en misschien werk je ook nog een aantal dagen per week. Wat is het dan fijn dat ze even rustig zitten te spelen. Onze reactie is dan ook vaak om rust te nemen op dat moment. Als de kinderen rustig spelen, hebben wij ook even rust. Echter is dat juist het moment om je kind te belonen en positieve aandacht te geven, want het vertoont eindelijk dat gedrag wat jij wilt en dan negeer je het.

Hoe moeilijk en zwaar het ook kan zijn om je uit die vermoeidheid op te hijsen, dit is hét moment om positieve aandacht aan je kind te geven en zo het rustig spelen te belonen. Het zal zich later terugbetalen, want je kind leert zo dat rustig spelen iets heel goeds is om te doen. Wanneer je dat niet doet en alleen maar weer boos wordt op je kind, wanneer die iets doet wat je niet wilt, dan leert het kind om vooral dat te doen wat je niet wilt om aandacht van je te krijgen.

Stoute dingen

Tegenover straffen voor stoute dingen, moet dus altijd belonen staan voor goede dingen. Het gaat echter nog verder. Je kan en mag niet altijd alles afstraffen wat het kind verkeerd doet. Dit zorgt er namelijk voor dat het kind faalangstig kan worden. Immers alles wat het kind fout doet, zorgt voor straf. Het kind wordt dan bang iets fout te doen. Logisch toch? Faalangst komt voornamelijk voor bij de oudste kinderen in een gezin en dat is dus juist omdat ouders daar nog het meest fanatiek zijn en heel erg ‘hun best’ aan het doen zijn. Teveel hun best dus eigenlijk. Er zijn nog wel meer oorzaken voor faalangst, dus als je kind faalangstig is, is dit echt niet altijd de schuld van de ouders.

Goed gedrag wordt beloond!

Eigenlijk is het aller-allerbeste om vooral het belonen op de eerste plaats te hebben staan. Goed gedrag wordt beloond. Positieve aandacht, positieve energie geven aan het kind.
Met straffen geef je namelijk ook de boodschap door aan het kind dat het anders moet kunnen. Dat is niet altijd zo. Wij, als ouders denken dat het kind het anders kan wanneer wij straffen, maar er zijn heel wat oorzaken te bedenken waarom een kind helemaal niet kán wat jij vraagt van het kind en je snapt wel als jij je kind jarenlang gestraft hebt voor iets waar het niets aan kon doen, dat je kind dit je erg kwalijk zal nemen en misschien zelfs door beschadigd zal raken.

Onterechte straffen

Vroeger werden kinderen gestraft die niet goed konden lezen. Tegenwoordig blijkt dat die kinderen (bijvoorbeeld) dyslexie hebben en daarom niet goed kúnnen lezen. Vroeger werden kinderen op hun linkerhand geslagen, omdat ze met rechts moesten schrijven. Het leek pure ongehoorzaamheid en iets wat afgeleerd moest worden door vooral flink te straffen. Nu weten we dat mensen linkshandig geboren worden en dus niet zomaar met een andere hand kunnen leren schrijven, net zoals een rechtshandige niet zomaar met links kan leren schrijven.

Stel nu voor dat jij je kind straft en steeds harder gaat straffen, omdat jij denkt en vindt dat je kind ongehoorzaam is en later kom je erachter dat je kind een beperking had? Waardoor het niet kon wat jij ervan verwachtte?
Kinderen met bijvoorbeeld ADHD, die ervaren straf zelfs als pure mishandeling. Die kunnen oorzaak en gevolg niet goed aan elkaar koppelen en zien dus niet in dat hun straf een direct gevolg is van een verkeerde actie, maar ze ervaren alleen maar puur de straf. De impact op die kinderen is dus heel groot als je ze straft en het gedrag zal alleen maar verslechteren.

Waardevol

Goed gedrag belonen is dus essentieel, om kinderen te laten voelen dat ze waardevol zijn, dat ze het ook goed kúnnen doen, dat ze zien waar ze goed in zijn en wat jij zo leuk aan ze vindt. Dat betekent niet dat je nooit meer kan straffen of niet meer boos mag worden. Integendeel, het is juist heel gezond dat je kind ziet hoe je met boosheid om moet gaan. Boosheid onderdrukken is heel erg ongezond. Boos worden hoort er dus bij en straf hoort er soms ook gewoon bij. Daarnaast zijn we als ouders niet perfect en kunnen we niet alles goed doen.

Integendeel, als je dit je kind leert, dan wordt het straks ook perfectionistisch en wellicht weer faalangstig. Het is dus heel gezond om je fouten ook eens toe te geven tegenover je kind.
“Ja, dat heeft mama inderdaad niet handig aangepakt. Sorry lieverd.”

Snapt hij het?

Vraag na het geven van een straf altijd of het kind begrepen heeft wáárom het gestraft is. Een kind straffen is namelijk één ding maar als het kind niet begrijpt waar de straf voor diende, heeft het geen enkel nut en kun je beter niets doen.
“Begrijp je nu waarom je straf kreeg?”
“Nee.”
Geef dan een korte uitleg en vraag om feedback van het kind. Als het kind ja zegt, laat het kind dan uitleggen waarom hij denkt dat dat hij straf kreeg.

Zo kun je je kind bijsturen in die gedachtes en kun je je kind ook beter leren begrijpen en hij jou ook.
Misschien zag je het wel verkeerd en daar kom je dan nu achter in dit korte gesprekje. Dan is het ook heel goed voor je kind om te zien dat je ook je fouten toe kunt geven. Dan zal je kind dit later ook kunnen. Het is namelijk niét erg, om fouten te maken. Die maken we allemaal. Het is zelfs hét bewijs dat je van vlees en bloed bent.

Blijf creatief

Wanneer de straf niet werkt, is het tijd om te zoeken naar een nieuwe straf. Iets blijven doen wat niet werkt, heeft namelijk geen zin. Daarbij reageert elk kind weer anders op straf en zal je dus steeds heel inventief moeten blijven in het bedenken van straffen om een probleem op te lossen.

Mijn jongste was het een keer niet eens met de straf die zij kreeg. Toen heb ik haar gevraagd om zelf mee te denken aan een straf die zij moest krijgen wanneer ze weer onze afspraak zou vergeten. Ze is zelf met een straf gekomen en die straf heb ik ook gehanteerd. Dat werkte in haar geval heel erg goed. Het was tenslotte haar zelf bedachte straf die ze opgelegd kreeg. Ze kon er niets tegenin brengen.

Blijf praten

Het praten met de kinderen vind ik dus het meest belangrijke. Begrijpen ze wat ik van ze verwacht? Kunnen ze ook voldoen aan mijn verwachtingen? Is de straf goed doorgekomen? Begrijpen ze waarom ze gestraft worden? Of moet ik mijn verwachtingen bij gaan stellen? Of heeft het kind een probleem/beperking waarom het niet aan mijn verwachtingen kan voldoen? Dat zijn allemaal zaken die naar buiten komen door simpele gesprekjes met je kind te houden, keer op keer opnieuw.

Wat het belonen betreft hetzelfde. Wanneer beloon ik mijn kinderen en hoe beloon ik ze? Krijgen ze hun privileges zomaar, of moeten ze die verdienen? Of tot wat voor hoogte moeten ze die zelf verdienen? Soms is het beter om een kind een privilege te laten verdienen en dus als beloning te hanteren dan een privilege af te nemen als straf wanneer ze stout zijn.

Strakke schema’s

Strakke schema’s, strenge voorwaarden. Ja het kan, het schept duidelijkheid voor een kind, maar vooral vind ik dat regels ook eens opzij gezet moeten kunnen worden. Dat een kind ook eens moet kunnen winnen van de ouder, wanneer deze met hele goede argumenten komt (niet met drammen!!). Zo leer je ze ook om na te denken en later in hun werkomgeving ook met goede argumenten te komen zodat ze daar ook eens kunnen winnen.

Ze leren ook dat je weleens een oogje dicht kunt knijpen en dat je ook een keer net doet of je niet ziet dat ze stout zijn. Negeren dat ze stout zijn is echt zoveel beter dan negeren dat ze lief zijn, maar wanneer je de tendens van mijn verhaal gehoord hebt dan zie je dat het vooral de gulden middenweg zoeken is en vooral heel veel aan leren voelen van je kind, communiceren met je kind en jezelf toestaan om niet perfect te zijn en fouten te maken.

Meer informatie

Hoe maak je een driftig kind weer aan het lachen?
Wat doe je met kinderen die (te) veel aandacht vragen?
Het nut van straffen, of is positief belonen toch beter?
Driftbuien bij peuters. Hoe ga je hiermee om?
Verwennen, scoren op de korte termijn
Opvoeding van een peuter, hoe moeilijk kan het zijn?
Dwarse peuter? Tips om met hem om te gaan!
Hoe vergroot je zijn zelfvertrouwen?
Kinderruzie – Ruziemakende peuters en kleuters
Welke levenslessen geef jij mee aan je kinderen?
Je geduld verliezen. Menselijk maar niet wenselijk.
Complimenten geven – Het geven van complimenten aan je kind: de do’s & don’ts

Bronvermelding

Tekst: Martine van der Reijden
Stockfoto: 123rf.com