Veilige hechting & Kinderopvang. Is deze combinatie mogelijk?
Voor – en naschoolse opvang, kinderdagopvang, gastouderopvang (oma met diploma) oppas of au-pair, zijn alle mogelijkheden die er tegenwoordig zijn om je kindje onder te brengen wanneer je als ouder werkt. De zorg en opvoeding uitbesteden aan een ander is tegenwoordig normaal geworden. Aan voortschrijdende veranderingen in de maatschappij valt nu eenmaal niet te ontkomen. Maar gaat dit niet ten koste van een veilige hechting?
Moeder de vrouw
Als ouders ben je in veel gevallen verplicht om allebei te werken om het hoofd boven water te houden. Zeker in deze tijd! Zelfs als één salaris toereikend is, valt het te begrijpen dat je je als ouder wilt blijven ontwikkelen en actief wilt blijven op de arbeidsmarkt. We zijn gelukkig af van de tijd dat ‘moeder de vrouw’ automatisch thuis bleef om voor de kinderen te zorgen en manlief het geld binnen bracht.
Eerste glimlach
Maar in de eerste levensjaren van je kindje zou je dit niet allebei fulltime moeten doen. Daarmee doe je je kind tekort. Daarnaast is het gewoon niet leuk als Annie van het kinderdagverblijf degene is die de allereerste glimlach van jouw dochter ziet. De eerste levensjaren zijn voor een kind, qua veilige hechting en zekerheid, van doorslaggevend belang . Je kunt deze jaren niet overdoen en veilige hechting bereik je niet automatisch. Alle kinderen hebben een gehechtheidsrelatie met hun opvoeders maar onveilig gehechte kinderen krijgen veel vaker te kampen met leer- of relatieproblemen, zijn lastig aanspreekbaar en ontwikkelen een laag gevoel voor eigenwaarde. Hier zullen zij de rest van hun (volwassen) leven last van ondervinden.
Primaire opvoeder
Een baby heeft een primaire opvoeder nodig, dit hoeft niet noodzakelijkerwijs de moeder te zijn(!). Daarnaast een klein aantal secondaire opvoeders waarvan de andere ouder het belangrijkst is. Dit om zich veilig geborgen te voelen en om later goed sociaal te kunnen functioneren. De mate van beschikbaar van meestal mama, haar snelle en adequate manier van reageren op het kind, haar liefdevolle en geruststellende omgang, zorgen ervoor dat er een emotioneel gezond kind voortgebracht wordt. Een kind dat vertrouwen heeft in zijn opvoeders en de wereld om zich heen.
De vier hechtingsstijlen
1 Veilig gehecht
Als een kind alleen gelaten wordt in een vreemde omgeving, raakt het kind van streek. Waar is mama? Het kind reageert positief, zoekt bescherming en veiligheid bij de opvoeder als deze terugkeert. Bij een veilig gehecht kind is de balans tussen nabijheid zoeken en exploratie in evenwicht. Met andere woorden; als het kind angstig is zal het de nabijheid van mama opzoeken, als het zich op zijn gemak voelt, verkent het de omgeving of verdiept zich in een spel.
2 Vermijdend gehecht (onveilig gehecht)
Deze kinderen gaan hun omgeving verkennen op het moment dat de opvoeder het kind verlaat. Ze gaan onafhankelijk en intensief op onderzoek uit. Komt moeder terug dan vermijden ze haar. Soms wordt moeder totaal genegeerd. Het kind weert de opvoeder af en is emotioneel uit zijn evenwicht. Vaak gaan deze kinderen ten onrechte door voor vroeg zelfstandig. De strategie van het kind is dat hij geen beroep meer doet op moeder uit angst voor afwijzing, gehechtheidsgedrag is geminimaliseerd.
3 Afwerend/ ambivalent gehecht (onveilig gehecht)
Deze kinderen zijn bijna ontroostbaar. Enerzijds klampen zij zich huilend aan de opvoeder vast wanneer deze hen wil verlaten. Anderzijds zijn ze boos en teleurgesteld en laten een afwerend gedrag zien wanneer de opvoeder weer terug komt. Ze spelen amper en hebben geen interesse in de omgeving. De strategie die deze kinderen ontwikkeld hebben is het maximaliseren van gehechtheidsgedrag, waarbij de boosheid de functie als straf voor de ouder heeft.
4 Angstig-gedesorganiseerd gehecht (onveilig gehecht)
Bij deze kinderen zie je de drie boven genoemde vormen terug. Het is tamelijk onvoorspelbaar hoe het kind reageert. Het lijkt alsof deze kinderen tegenstrijdige verwachtingen hebben over de beschikbaarheid van de opvoeder of bang zijn voor de opvoeder. Het lijkt alsof de nabijheid van de ouder de stress bij het kind eerder verhoogt dan verlaagt. Bij vroegere mishandeling zie je zowel afwerend als vermijdend gedrag.
Hoe verloopt veilige hechting?
Fase 1 – 0 tot 3 maanden
De baby zendt al vrij snel na de geboorte signalen uit zoals lachen, huilen, uitdrukkingen van de ogen. Deze signalen richt de baby nog niet op een vaste persoon.
Fase 2 – 3 tot 6 maanden
De baby reageert positiever op de aandacht van een specifieke persoon, maar deze voorkeur is niet erg duidelijk. In principe zou iedereen met enige moeite de rol van vaste opvoerder kunnen vervullen.
Fase 3 – 6 tot 8 maanden
De eerste gehechtheid treedt in. Het kind geeft door middel van beweging en signalen aan de aandacht van een vaste persoon te willen en te houden. Meestal mama. Het verlies van deze vaste persoon veroorzaakt een heftige scheidingsangst. Eenkennigheid is een mooi bewijs dat een veilige hechting tot stand is gekomen.
Fase 4 – vanaf ongeveer 3 jaar
In deze fase kan het kind zich inleven in de persoon waar het aan gehecht is en kan het hiermee rekening houden. Het kind kan nu doelen bijstellen of uitstellen omdat het een soort besef heeft van de band met deze persoon. Dit besef oefent op een abstracte manier invloed uit op de hechting.
Risico’s dagopvang
De dagopvang van baby’s eerste jaren is een controversieel onderwerp! Niet voor ouders die de verzorging grotendeels zelf doen en hun kindje een paar dagdelen onderbrengen. Daar is niets mis mee en juist bevorderlijk voor baby’s ontwikkeling zolang het maar vaste verzorgers zijn! Maar wel voor ouders die hun baby van hot naar haar slepen om maar fulltime te kunnen werken. Waarvan baby door de week meer uren in de dagopvang doorbrengt dan thuis. Die steeds andere gezichten boven zijn bedje ziet. Ouders dus die het krijgen van een kind willen proppen tussen hun dagelijks werk, vergaderingen, sporten, avondjes uit met vrienden en hun hobby’s. Baby moet meelopen in het strakke schema of het wil of niet. In het weekend wordt baby naar opa en oma gebracht want de ouders moeten natuurlijk wel kunnen bijtanken na een zware week. En mag baby dan meteen blijven slapen want ’s avonds is er een feest waar ze niet gemist kunnen worden.
Onderzoek
Uit eerder onderzoek (Belsky 2001) blijkt dat er risico’s zijn verbonden aan op heel jonge leeftijd, beginnen met veelvuldige en continue dagopvang. De negatieve effecten worden door ouders onderschat of ze zijn er niet voldoende van op de hoogte. Wanneer een pasgeboren baby zijn dagen slijt in de kinderopvang, bij steeds wisselende verzorgers dan heeft het meer kans op een onveilige hechting met zijn ouders. Hoe liefdevol de verzorging en hoe hoog de kwaliteit ook is van de opvang, dan nog brengt het risico’s met zich mee. Een opvang met slechte kwaliteit is helemaal funest en werkt grote gedragsproblemen in de hand. Vroeger dacht men nog dat je kind assertief en onafhankelijk zou worden als het niet de ganse dag aan mama’s rok hing. Nu is bekend dat het juist kan leiden tot later probleemgedrag als het jonge kindje steeds te maken krijgt met andere verzorgers. Zij lopen het risico meer afhankelijk, jaloers, aandacht-vragend, agressief, ongehoorzaam en moeilijk te hanteren te zijn.
Ongeschikt voor hersenontwikkeling
Psycholoog en opvoedkundige Steve Biddulph (2011) vindt kinderopvang beneden de twee jaar zelfs ongeschikt voor de hersenontwikkeling. “De gezonde ontwikkeling van de hersenschors van het kind hangt af van liefdevolle een-op-een zorg. Het is economisch gezien verstandig om jonge ouders meer tijd voor de opvoeding te geven omdat het voorkomt dat straks sociaal misvormde jonge mensen onze scholen, straten en werkplekken vullen.”
Omwenteling
Je mag van een pasgeboren baby niet verwachten dat het zich aanpast aan de ouders. Ouders moeten doordrongen zijn van het feit dat het krijgen van een kind, een totale omwenteling met zich mee brengt. Het is een onbeholpen wezentje waar jij als ouder op moet anticiperen. Dus dien jij te zorgen voor liefde en aandacht voor je kind, een veilige hechting en een rustige omgeving. Ook als dit betekent dat je een aantal jaren parttime moet gaan werken en het met minder inkomsten moet doen. Voordat men besluit om kinderen te krijgen, zouden ouders hier eens beter over na moeten denken. Je krijgt er de mooiste beloning voor terug! Namelijk een geestelijk gezond en veilig gehecht kind!
Meer informatie
Hoe ontstaat een hechtingsstoornis?
De 8 principes van Attachment Parenting
Wat is Oxytocine schade en hoe schadelijk kan het zijn?
De mogelijkheden van kinderopvang, waar kies jij voor?
Je baby dragen in een draagdoek: hier let je op
De natuurlijke band tussen moeder en kind
Hechtingsproblematiek, wanneer een veilige hechting niet lukt
Aanraking, een zeer belangrijke levensbehoefte van baby’s
Bewuste thuisblijfmoeders
Werkende ouders – Over schuldgevoel en praktische zaken
Jonge moeders kiezen steeds vaker voor thuiswerken
Praktische tips voor werkende ouders met een schuldgevoel
Bronvermelding
Tekst: Janine Jongsma-Te Marvelde
Stockfoto: 123rf.com
