Toenemende depressie en psychische klachten bij jongeren

Marion Middendorp

4 jaar geleden

Toenemende depressie en psychische klachten bij jongeren

60% van de Nederlanders heeft door de coronacrisis meer dan normaal last van psychische klachten. Door de naderende herfst- en wintermaanden kan er in combinatie met de aangescherpte coronamaatregelen een verontrustende situatie ontstaan. Eén waarin psychische klachten die mensen ervaren door het winterweer versterkt worden. Een derde van de Nederlanders heeft namelijk wel eens last van een depressie of een mildere winterdip. Op dit moment zien we echter toenemende depressie en psychische klachten bij jongeren. Iets om goed in de gaten te houden.

Het gebruik van mondkapjes

Voor niemand zijn de coronamaatregelen fijn, laten we daar heel eerlijk over zijn. Over de negatieve gevolgen van het gebruik van mondkapjes, schreven we al eerder een blog. Ze voegen nauwelijks iets toe aan de beperking van het aantal besmettingen, maar je kunt er wel zelf ziek van worden. Zo’n lapje voor je mond wordt bij gebruik namelijk één grote verzameling van ziektekiemen en bacteriën. Het belangrijkste product om te kunnen leven, zuurstof, moet echter wel door dat lapje stof naar binnen. Dus langs de opgehoopte verzameling virussen, ziektekiemen en bacteriën.

Bij langdurig gebruik sta je hier dus continu aan bloot. Fysiek geen wenselijke situatie en er is genoeg wetenschappelijke onderbouwing te vinden dat het wezenlijk niks bijdraagt aan het voorkomen van besmettingen. Je kunt je afvragen waarom het dan toch massaal wordt gedaan. Want als het alleen een signaal is voor de ander: ”Kijk mij eens goed bezig zijn!” dan doe je daarmee echt jezelf te kort. Want juist door dit mondkapje, ben jij misschien de volgende die hoestend en proestend tussen de lakens ligt.

Depressie, angst en somberheid

Maar naast het onwenselijke gebruik van mondkapjes zijn er meer maatregelen die ons ziek kunnen maken, namelijk de social distance en de beperking van leuke activiteiten (sluiting/beperking horeca, sportclubs, wedstrijden, bezoek, fysiek contact, et cetera). Dit heeft absoluut zijn uitwerking, kinderen zijn flexibel maar ook kwetsbaar en gevoelig. Het is daarom niet zo gek dat zij zich op dit moment minder gezond voelen en vaker last hebben van angst en somberheid, door de coronamaatregelen.

Dat blijkt uit onderzoek tijdens de eerste lockdown door een team onderzoekers van het Emma Kinderziekenhuis van Amsterdam UMC. Arne Popma, hoogleraar kinder- en jeugdpsychiatrie riep onlangs in het tv-programma Buitenhof op om de mentale gezondheid van de Nederlandse jeugd een gezamenlijke maatschappelijke prioriteit te maken: “Thuis, op school, op de sportclub én met alle jeugdprofessionals. We kunnen veerkracht van kinderen en gezinnen vergroten en zo voorkomen dat klachten erger worden in ernst en aantal.”

Minder gezond, meer slaapproblemen

Circa 1000 kinderen en jongeren tussen de 8 en 18 jaar deden in april 2020 mee aan het onderzoek. De voorlopige resultaten laten zien dat, vergeleken met 2018, deze kinderen aangeven dat ze zich minder gezond voelen en minder contact hebben met leeftijdgenoten. Ze hebben vijf procent meer slaapproblemen, zeven procent meer boosheid, een stijging van tien procent aan somberheid en maar liefst vijftien procent meer angstklachten. Het percentage kinderen met dusdanig ernstige angstklachten dat er op zijn minst hulp aangeboden zou moeten worden, verdubbelde van acht naar zestien procent.

Coronamaatregelen bemoeilijken symptoombestrijding

Marie-José van Tol, cognitief neurowetenschapper en psycholoog bij het UMCG en de RUG, adviseerde in 2019 over een aantal dingen die men kan doen om een winterdip of -depressie te verminderen: sporten, (meer) naar buiten gaan, beter slapen en het onderhouden van sociaal contact. De crux tijdens de coronacrisis? De coronamaatregelen bemoeilijken het om deze adviezen op te volgen. Sterker nog, de oplossingen die Van Tol noemt voeren we met z’n allen minder uit door de maatregelen. Er wordt minder gesport, mensen gaan minder naar buiten, slapen slechter en een groot deel van de bevolking is eenzamer door het gebrek aan sociale contacten.

Kortom: de oplossingen om de winterdepressie tegen te gaan, worden in de kiem gesmoord in de coronatijd. Het mogelijke gevolg is dat de psychische klachten van mensen met een winterdip of -depressie door de coronamaatregelen worden versterkt en vice versa. Er is dus sprake van een potentiële negatieve synergie.

Meer boosheid bij grote gezinnen

Op de vraag: “Hoe zijn alle coronaregels voor jou?” geeft negentig procent van de kinderen een negatief antwoord. “Ze geven vooral aan dat zij tijdens de lockdown het contact met vrienden misten, niet meer naar school mochten en niet konden sporten”, licht Popma toe. “Bovendien geven de kinderen aan dat de sfeer thuis slechter is geworden.” Een coronabesmetting in eigen familie en onder vrienden blijkt een belangrijke voorspeller voor de toename van vooral angst en somberheid. Ook het verlies van banen van ouders maakt angstiger. De gezinssamenstelling is bepalend in de uitkomsten: meer kinderen binnen het gezin zorgt voor meer boosheid en frustratie. Kinderen uit een eenoudergezin ervaren meer slaapproblemen en angstklachten.

Mentale gezondheid jeugd bewaken

Popma zegt dat het cruciaal is om contact te houden met de jongeren en de gezinnen. “Samen met jongeren moeten we met ouders, professionals en politici nadenken hoe jongeren met elkaar en met vertrouwde volwassenen in contact kunnen blijven. En hoe we ondersteuning kunnen bieden op een manier die jongeren aanspreekt. Dat kan digitaal zijn, op een inloopplek, of door als hulpverlener naar jongeren te gaan. We kunnen ontzettend veel leren van deze tijd; óók van de jongeren die tijdens de eerste lockdown aangaven rust te ervaren door bijvoorbeeld minder schoolstress.“

Wat kun je doen? Vijf tips!

1) (Buiten) sporten!

Sporten helpt om de symptomen van depressie of somberheid tegen te gaan. En hoewel er op dit moment niet met meer dan vier mensen op anderhalve meter in teamverband gesport mag worden en er geen wedstrijden meer zijn toegestaan, is het altijd mogelijk om buiten een workout te doen of een rondje te rennen. Twee vliegen in één klap; naar buiten (blijven) gaan is ook een belangrijke remedie tegen een winterdepressie. Het lichaam is zo meer in contact met zonlicht. Met name ochtendlicht remt de aanmaak van melatonine. Dit komt doordat dit licht dan relatief veel blauw bevat. Buiten een sportsessie in de ochtend doen is dus een dubbel goed idee.

Niet sportief? Geen probleem! Tien minuten per dag kan al een heel verschil maken. Even een straatje om, een ontspannende yogasessie of een stukje fietsen. Dat moet zelfs te doen zijn voor de anti-sporter.

2) Voldoende (zon)licht

Ga zoveel mogelijk naar buiten om dat beetje zonlicht wat er nu is, op te pikken. Je lichaam snakt er naar. Is er niet voldoende zonlicht omdat donkere wolken over ons land trekken, dan kan lichttherapie een optie zijn. Dit blijkt een effectieve en bewezen aanpak om zonlicht na te bootsen en depressie te verminderen. Een aantal dagen tot weken elke ochtend een aantal minuten voor een speciale lamp (zonder UV-licht) zitten, kan de winterdepressie verminderen of laten uitblijven. Let op: lichttherapie wordt ook ingezet om ernstige huidaandoeningen tegen te gaan. In dat geval dekt de basisverzekering de kosten. Lichttherapiebehandelingen tegen een winterdepressie worden niet vergoed vanuit de verplichte zorgverzekering. Wel kunnen de kosten van een lamp soms worden gedekt vanuit een aanvullende verzekering.

3) Dagelijkse structuur

Probeer regelmaat in de dagen aan te brengen, ook als de kids (en jijzelf) weer thuis komen te zitten bij een eventuele volgende lockdown. Sta op vaste tijden op en ga op vaste tijden naar bed. Slaap liever niet uit en ga ook liever niet te laat naar bed. Een gezond dag- en nachtritme aanhouden is voor mensen met een depressie een uitdaging, maar het loont absoluut om dit toch te doen.

Naast structuur in het dag- en nachtritme is het ook belangrijk om zo gezond mogelijk én met regelmaat te eten. Eten op vaste tijden zorgt voor een stabiele bloedsuikerspiegel en het op peil houden van je energievoorraad. Als je lichaam niet op tijd wordt gevoed zal het overschakelen naar een overlevingsstand en stresshormonen aanmaken. Die stresshormonen kunnen je depressieve gevoelens weer erger maken. Niet wenselijk dus.

Depressie kan vergeetachtig maken, om te voorkomen dat dingen worden vergeten kun je dagelijks een to-do-lijstje maken.

4) Afleiding

Afleiding zal je zoon of dochter goed doen. Misschien staat hij wel open voor een nieuwe hobby? Wat kan hem doen ontspannen? Wat kan hem weer gelukkig maken? Ga hier met elkaar naar op zoek. Afleiding geeft je ademruimte. Ook kunnen ademhalingsoefeningen zorgen voor rust en ontspanning.

Wellicht is het een idee om aan een positiviteitsboekje te beginnen. Een boekje waar je allerlei foto’s, ervaringen, quotes of ander materiaal in gaat bewaren, waar je vrolijk van wordt. Denk bijvoorbeeld aan inspirerende oneliners, mooie gedachten, tekeningen, krantenknipsels, maak er een mooi persoonlijk boekje van. Dit is niet alleen goed voor de afleiding maar het biedt ook een mooie houvast op moeilijke momenten tijdens de depressie of sombere gedachten.

5) Sociale contacten

Houd de kids en pubers goed in de gaten en praat met ze. Laat ze weten dat ze niet alleen zijn in hun depressieve gevoel. Moedig ze aan met mensen te praten die ze vertrouwen en laat ze – binnen de wettelijke mogelijkheden – zoveel mogelijk sociale contacten onderhouden. Komt hij er zelf niet uit of merk je dat de depressie erger wordt? Schroom dan niet om professionele hulp in te schakelen. Neem contact op met je huisarts en bespreek met hem de mogelijkheden.

Geef hem voldoende complimenten en wees lief voor hem. Vooral wanneer hij een lastige klus heeft geklaard. Dat kan bijvoorbeeld al zijn als hij dat stukje buiten is gaan lopen, terwijl hij er juist zo tegenop zag. Het kunnen kleine stappen zijn, maar juist die kleine stappen kunnen belangrijk zijn. Zie hem in zijn pijn en neerslachtigheid en bagatelliseer het niet.

Zorgwekkende ontwikkeling

In de strijd om het zo goed mogelijk te willen doen slaan sommige scholen de plank volledig mis. Bijvoorbeeld Vechtdal College Hardenberg, die een speciaal filmpje maakte voor de “Bewust Afstandhoudende leerling (BAL)”. In plaats van de scholieren een goed gevoel te geven en ze op een positieve manier bij te staan in deze moeilijke tijd, maken zij een filmpje met de boodschap: “Wanneer jij niet mee doet, schoppen we je de school uit”. Vervolgens vindt er op de speelplaats een soort vergassing plaats. Zijn we nou echt helemaal van God los? Laten we asjeblieft met z’n allen normaal blijven doen en kinderen niet nog verder stigmatiseren, demoniseren en beschadigen. Kinderen uitsluiten is nooit normaal!

Het is geen makkelijke tijd voor onze kinderen en we moeten met elkaar proberen dat zij zo min mogelijk beschadigd raken. Wij als ouder zijn verantwoordelijk voor ze, wij moeten ze zoveel mogelijk beschermen en er met elkaar voor zorgen dat zij zo min mogelijk kleerscheuren oplopen van deze periode! Durf de ander hier op aan te spreken, ook als het noodzakelijk is, desnoods dus ook het schoolbestuur.

Hou de kids en pubers in de gaten, want zijn mogen niet de dupe worden en de rekening betalen… Onze zoons en dochters hebben recht op onze bescherming. Wees alert op de signalen die ze afgeven, voor het te laat is…