Spraakontwikkeling bij je baby

Spraakontwikkeling – Als een baby nog niet kan praten, wil het niet zeggen dat hij niet met je kan communiceren. Zijn ogen, gezichtsuitdrukkingen en bewegingen spreken vaak boekdelen. Hoe ouder hij wordt, hoe rijker zijn lichaamstaal wordt. Je kindje draait zijn hoofdje opzij: Hij is moe, of hij wil geen eten meer. Als hij wat ouder is, gooit hij daarbij zijn hoofdje nog een beetje naar achteren en sluit zijn ogen half. Hij probeert hiermee duidelijk te maken dat hij even geen behoefte meer heeft aan contact.

Krijsen

Je kindje gaat krijsen als hij zijn zin niet krijgt. Als hij iets ouder is ondersteund hij zijn boosheid ook nog eens met het op en neer slaan van zijn armen en het eventueel stampvoeten. Wanneer je kindje schuin achterom naar je kijkt, vraagt hij eigenlijk of je ook naar hem komt om bijvoorbeeld met hem te spelen.

Spraakontwikkeling – Gesproken taal

Bij de geboorte maakt je kindje zijn eerste geluid: huilen. Na verloop van tijd treden er variaties op in het huilgeluid. Op een gegeven ogenblik kun je aan het soort gehuil opmaken wat je kindje je probeert duidelijk te maken (honger, boos, pijn, moe, et cetera). De eerste vorm van communicatie is hiermee tot stand gekomen. Na een paar maanden komen er steeds meer soorten geluiden bij. Hij begint wat klinkers te combineren, te kirren en te kraaien en uiteindelijk een beetje te brabbelen. In het begin is er nog geen logica in te ontdekken, maar op een dag… hoor je hem ineens ‘mama’ of ‘papa’ zeggen en je hart gloeit van trots!

Principes van communicatie

Om te kunnen praten moet een baby eerst de principes van communicatie ontdekken. Het moet leren begrijpen wat er tegen hem gezegd wordt en leren welk doel communicatie heeft.

Luisteren is gericht aandacht hebben voor een bepaald geluid. Kinderen die aandacht hebben voor geluid, leren waar dat geluid vandaan komt, waardoor het wordt veroorzaakt en wat het betekent. Luisteren speelt een belangrijke rol in het eerste jaar van je kindje.

Geluiden maken

Een kindje van twee maanden kan al gerustgesteld worden door geluiden van zijn papa of mama die in aantocht is om hem te troosten.
Zijn eerste doelbewuste geluidjes probeert hij te maken als hij zo’n drie maanden oud is. De eerste stemgeluidjes van kinderen ontstaan toevallig. Ze bewegen tong, lippen, gehemelte en stembanden en brengen per ongeluk een geluidje voort. Als hij het eenmaal door heeft, zal hij het uitgebreid gaan proberen.

Blijven praten

Het is belangrijk bij alles wat je doet tegen hem te blijven praten. Je kindje gaat de klanken gebruiken om contact met je te maken en hij hoopt natuurlijk met zijn klanken dat jij tegen hem terug gaat praten. Hij vormt meer dan alleen eenvoudige klinkers en medeklinkers en probeert zinnen zoals jij die maakt te imiteren door klanken aan elkaar te schakelen.

Pruttelen

Zijn eerste geluidjes lijken op ‘aaaa’, ‘oooo’ en ‘eueueue’. Daarna komen er gorgelende geluidjes (met speeksel achter in zijn keel) bij en blaas- en pruttelgeluidjes voor in zijn mond. Hij kan door zijn lippen blazen, hij laat dit zien door belletjes te blazen. Je kindje gebruikt een heel repertoire aan geluiden en rond zestien weken drukt hij zijn gevoelens uit, vaak vreugde, door te lachen, hinneken en gillen. Baby’s maken graag iemand aan het lachen.

Fantasiewoordjes

Op een gegeven moment zal hij een aantal woorden kennen en weten wat hiermee wordt bedoeld, maar het zelf nog niet kunnen zeggen. Dit wordt passieve taalkennis genoemd.
Je kindje gaat steeds meer verschillende klinkers en medeklinkers gebruiken en deze combineren tot kleine tweeletterige fantasiewoordjes (ka, ba, le, la, etc). Het uitspreken van klanken en woorden wordt aangeduid als de actieve taalkennis.

Mama of papa

Wanneer je kindje voor het eerst papa of mama zegt, doet hij dit vaak nog niet bewust. Hij oefent eigenlijk alleen maar verschillende klanken. Voor het besef van woorden, moet hij nog even een beetje verder ontwikkelen. Rond zijn eerste verjaardag begrijpt hij al kleine opdrachtjes en de klanken die hij voortbrengt worden steeds uitgebreider. Daarnaast gaat hij ook oefenen in toonhoogte, hard en zacht.

De letterklanken veranderen langzaam maar zeker in ‘brabbelen’ waarbij je kindje onverstaanbare en onsamenhangende zinnen aan elkaar breit.

Klankpatronen

Vanaf ongeveer acht, negen of tien maanden kunnen kinderen luisteren naar klanken en klankpatronen. Kinderen gaan zich richten op de klankreeksen die in de omgeving gesproken worden en ze leren begrijpen dat bij bepaalde dingen, bepaalde woorden horen. Rond negen maanden beginnen kinderen woordjes en korte zinnen te begrijpen. Hij zal het prachtig vinden om naar het voorwerp te wijzen waar je naar vraagt.

In deze periode zal hij ook meer interesse krijgen in boekjes. Boekjes met eenvoudige plaatjes per bladzijde die je samen kunt bekijken. Belangrijk is dat je daarbij vertelt wat er te zien is, gepaard met bijbehorende geluiden of het geven van een korte uitleg. Versjes, kinderliedjes en rijmpjes zal hij prachtig vinden.

Bewuste woordjes

De meeste kinderen zeggen hun eerste bewuste woordje tussen de tiende en veertiende maand na hun geboorte. Een heel klein groepje begint voor die tijd al te praten en een klein groepje gaat er pas later mee beginnen. Wanneer je kindje op zijn tweede verjaardag nog geen enkel herkenbaar woordje zegt, is het raadzaam contact op te nemen met het consultatiebureau. Het kan natuurlijk ook best zo zijn dat je kindje een gehoorbeschadiging heeft of leerproblemen.

Beetje praten

Met zo’n elf tot twaalf maanden begint hij al een beetje te praten. Hij kan twee of drie woordjes met betekenis zeggen en misschien een paar dierengeluidjes maken. Misschien kan hij al ‘ja’ en ‘nee’ knikken of schudden en krijgt wat meer beheersing over zijn tong, mond en lippen en zal daardoor wat minder kwijlen.

Stimuleren van de spraakontwikkeling

Horen praten, doet praten… Het is belangrijk dat je veel tegen je kindje praat. Hoe meer, hoe beter. Je kindje neemt de taal over door jarenlang intensief luisteren en eindeloos oefenen van de stem. De taal ontstaat in zijn hersenen. Hij raakt hierdoor vertrouwd met woorden en zinnen en zal geleidelijk de betekenis gaan ontdekken. Daarnaast werkt het ook gewoon heel rustgevend voor je kindje om je stem te horen. Hij heeft je immers al horen praten toen hij nog in je buik zat. Het maakt in eerste instantie helemaal niet uit of je kindje wel begrijpt wat je zegt, het horen van verschillende woorden en zinnen zijn voor hem al goed genoeg. Varieer in de soort zinnen en stel hem tussendoor ook eens vragen.

Pauzes

Las ook een pauze in voor zijn antwoord. Natuurlijk zal hij in het begin nog geen antwoord terug geven, maar op deze manier leert je kindje ook verschillende tonages in de zinnen. Als er geen antwoord terug komt, kun je zelf ook weer een antwoord voor hem geven. Het is gebleken dat kinderen van ouders die mét hun kinderen praten, sneller leren praten dan kinderen van ouders die alleen maar tégen hun kinderen praten.

Herhalen

Je kindje maakt zelf ook geluidjes, maak hier een spelletje van door zijn geluidjes te herhalen. Hij zal het prachtig vinden dat jij zijn geluidjes imiteert en het geeft hem het gevoel dat je geïnteresseerd bent in de geluidjes die hij maakt. Luister goed naar hem en kijk wat hij daarbij aanwijst. Zeg het zelf goed om te controleren of je hem begrepen hebt. Verbeter je kindje niet. Het woord dat hij wil zeggen kent hij allang, maar hij heeft tijd nodig om te oefenen. Moedig hem juist aan omdat hij zijn best doet en beloon hem als hij een nieuw woord onder de knie heeft.

Eenvoudige woorden

Maak gebruik in je gesprekken met je kind van eenvoudige woorden en korte duidelijke zinnen in correct Nederlands. Als je een speciaal babytaaltje (bijvoorbeeld toet-toet voor een auto of kwak-kwak voor een eend), leert je kindje niet op de juiste manier praten. Je kunt daarentegen wel gebruik maken van verschillende hoogtes in je stem. Het is gebleken dat de meeste baby’s een hoge stem prettiger vinden dan een lage stem. Probeer het gewoon eens uit, want er bestaan altijd uitzonderingen op de regel…

Zing voor je kindje. Vooral tussen de ouderwetse kinderliedjes zitten leuke korte liedjes met simpele melodietjes. Je kunt hierbij ook nog wat leuke bewegingen maken, waarbij je gebruik maakt van zijn armpjes en beentjes.

Het belang van voorlezen voor de spraakontwikkeling

Ook voorlezen blijft natuurlijk een hele goede manier om de taalontwikkeling te stimuleren. Je kunt je kindje gezellig bij je op schoot nemen zodat hij gelijk kan meekijken naar de plaatjes. Met de plaatjes kun je de woorden uit het boekje ondersteunen zodat hij ook kan zien waar je het over hebt.

Hoe kun je de spraakontwikkeling stimuleren

Spraakontwikkeling baby 0 tot 3 maanden

Ontwikkeling	Hoe stimuleren?
Huilen	Blijf tegen hem praten over alles wat je ziet en doet en doe dit in korte duidelijke zinnen
Maak allerlei tong- en lipbewegingen	Spreek duidelijk en slik geen woorden in
Lachen als je met hem speelt	Zing liedjes voor je kindje of zeg rijmpjes op
Kan kirren van plezier	Probeer de achtergrondgeluiden te beperken (liever de hele dag de TV uit) zodat je kindje zich kan concentreren op één soort geluid
Maakt verschillende klanklettergreepjes met klinkers en medeklinkers (ook niet-Nederlands)
Kan met geluid op je reageren
Hij toont zijn interesse in andere geluiden	Maak gebruik van speelgoed dat verschillende geluiden maakt. Knisperen, kraken, belletjes, et cetera.
Geniet van het luisteren naar muziek	Zet regelmatig rustig muziek voor hem op.

Spraakontwikkeling baby 6 maanden

Ontwikkeling	Hoe stimuleren?
Herkent een paar woorden die hij vaak hoort (mama, papa, dag)	Blijf tegen hem praten over alles wat je ziet en doet en doe dit in korte duidelijke zinnen
Zal soms ophouden met hetgeen hij bezig is bij het horen van het woordje “nee”.	Zing liedjes voor je kindje of zeg rijmpjes op
Reageert op korte vragen	Probeer de achtergrondgeluiden te beperken (liever de hele dag de TV uit) zodat je kindje zich kan concentreren op éé;n soort geluid tegelijk
Geluid maken bij het spelen	Lees samen uit een prentenboek
Maakt klanken van de moedertaal
Maakt brabbelmonologen
Herhalen van lettergrepen

Spraakontwikkeling baby 9 maanden

Ontwikkeling	Hoe stimuleren?
Je kindje zal schreeuwen om je aandacht te trekken	Blijf tegen hem praten over alles wat je ziet en doet en doe dit in korte duidelijke zinnen
Zal vaker ophouden met hetgeen hij bezig is bij het horen van het woordje ‘nee’	Zing liedjes voor je kindje of zeg rijmpjes op en herhaal dezelfde liedjes en/of rijmpjes vaak
Hij brabbelt met lange series geluiden die zich herhalen	Probeer de achtergrondgeluiden te beperken (liever de hele dag de TV uit) zodat je kindje zich kan concentreren op één soort geluid tegelijk.
Hij bootst geluiden en de toon van je stem na	Lees samen uit een prentenboek
Hij begrijpt inmiddels kleine veelvoorkomende woordjes als ‘nee’ en ‘dag’	Doe zijn geluidjes na
	Zeg hem voor wat hij bedoelt

Spraakontwikkeling baby 12 maanden

Ontwikkeling	Hoe stimuleren?
Eerste taalbesef, klanken worden symbolen	Blijf tegen hem praten over alles wat je ziet en doet en doe dit in korte duidelijke zinnen
Gebruik van vereenvoudigde woorden (toel – stoel)	Zing liedjes voor je kindje en of zeg rijmpjes op en herhaal dezelfde liedjes en/of rijmpjes vaak
Gebruik van veranderde klanten (sape i.p.v. slapen)	Probeer de achtergrondgeluiden te beperken (liever de hele dag de TV uit) zodat je kindje zich kan concentreren op één soort geluid tegelijk
Kan misschien één tot drie woordjes zeggen	Lees samen uit een boekje met plaatjes
Verdubbeling van klanken (ka-ka = kaakje)	Doe zijn geluidjes na
Hij zal proberen met de muziek mee te zingen	Maak speelgeluiden bij het spel dat je speelt
Hij zal de namen van een aantal mensen en voorwerpen begrijpen	Maak gebruik van gebaren om je woorden te ondersteunen
Hij begrijpt zijn eigen naam
Schudt met zijn hoofdje ‘nee’

Meer informatie

Het stimuleren van de taalontwikkeling bij kinderen
Babygebarentaal, communiceren met je baby
Vergroten van de woordenschat. Zo doe je dat!
Lichaamstaal van je baby: Leer zijn gebaren begrijpen
Hoe leren kinderen praten?
Spraakontwikkeling van je peuter. Wat is een normaal verloop?
Welke reflexen heeft een pasgeboren baby?
De eerste woordjes, taalontwikkeling bij peuters
Hoe ontwikkelt je baby zich lichamelijk?
Het consultatiebureau. Wat kun je ervan verwachten?
Ontwikkeling van je baby
Een ontwikkelingsachterstand bij je kind: hoe herken je dat?

Bronvermelding

Tekst: Marion Middendorp
Stockfoto: 123rf.com