Sinterklaas, de historie van een goedheiligman

De Sinterklaaskolder is weer in alle hevigheid losgebroken. Veel kinderen zitten dagelijks voor de buis gekluisterd en leven intens mee met de avonturen van Sinterklaas en zijn pieten. De speelgoedshops en Bol.com vieren hoogtijdagen en wij arme ouders worden gek van ons stuiterende grut…

Eeuwenoude traditie

Natuurlijk is deze eeuwenoude traditie super leuk om te vieren, maar waar komt het vandaan? Waarom vieren we Sinterklaas eigenlijk? Hoe overleef je samen met je jonge kind alle hectiek, wat besteed jij gemiddeld voor je kind aan deze feestdag en wat zijn nu echt leuke cadeautjes? We bespreken het allemaal in deze feestelijke Sinterklaas blog. Voor je verder leest, schenk jezelf gerust een beker warme chocolademelk in en pak een bakje pepernoten, om de feestvreugde te vergroten.

Sinterklaasfeest, pakjesavond

In Nederland vieren we al jaren op 5 december het Sinterklaasfeest, ook bekend onder de naam “pakjesavond”. Ieder jaar is het weer een grote en vooral spannende belevenis voor kinderen: die man met die lange witte baard en imposante stem, zijn speelse knechten, de cadeautjes, de sinterklaasliedjes, het snoepgoed, de stoomboot, je schoen zetten…

Houd het zo leuk mogelijk voor de kids, want deze hele periode is al spannend genoeg. Een paar bescheiden cadeautjes is prima, maar hij hoeft niet “begraven” te worden onder de cadeaus. Vanaf de peuterleeftijd begint Sinterklaas langzaamaan betekenis te krijgen en de geheimzinnigheid rondom deze goede man levert spannende momenten maar ook veel pret!

Oorsprong: De Heilige Nicolaas

In Patara in het oude Oost-Romeinse rijk – wat nu Turkije is – werd omstreeks 260 na Christus een jongetje Nicolaos geboren. Deze jongen bleek erg bijzonder, zijn hele leven was gevuld met allerlei onverklaarbare wonderen.
Na de dood van zijn welgestelde ouders erfde Nicolaos een vermogen en hij was niet te kinderachtig om anderen hierin te laten delen. Hij vestigde zich uiteindelijk in Myra en door zijn aura van wonderlijkheid en vrijgevige gedrag werd hij tot bisschop van Myra benoemd.

Hij stierf op 6 december 342. Pas vele jaren na zijn dood werd hij heilig verklaard – Sint Nicolaas – en beschouwd als de beschermheilige van onder andere de scheepvaart.

Oorsprong: Germanen

Voor de middeleeuwen leefde er een heidense figuur, Wodan genaamd (ook wel Odin). Hij was de oppergod van de Germanen en oordeelde over het gedrag – goed en kwaad – van de mensen.
Hij werd voorgesteld als een imposante man met een witte baard, hij droeg een mantel en een muts, en hij hield een speer met een slangenkop aan het uiteinde in zijn hand. Zo bereed Wodan op zijn achtbenig paard de hemelen…

Hij had twee zwarte raven op zijn schouder – zijn informanten – en hij werd immer vergezeld door zijn hulpje Eckart. Om Wodan gunstig te stemmen brachten de mensen offers bij de stookplaats in de vorm van lekkernijen.

Onze Sinterklaas

Het is niet moeilijk te begrijpen dat uit de mix van deze woeste Wodan en de vrijgevige Nicolaos onze huidige Sinterklaas is ontstaan. Onze Goedheiligman is omgeven met allerlei symboliek. Hij draagt nog steeds de baard, de jas en mijter, hij heeft een staf, rijdt op een paard, arriveert per stoomboot en laat zijn knechten pakjes uitdelen aan de ‘armen’. In dit geval vrij vertaalt naar “kinderen”.

Rood en paars

In ruil voor zijn gulle giften leggen de mensen lekkernijen bij de open haard. Maar wat is nu de ware gedachte achter het Sinterklaasfeest? Is dat hebben-hebben-hebben of juist geven-geven-geven… De kleding van Sinterklaas is de kleding van een bisschop. Die speciale kleding maakt Sinterklaas extra bijzonder. Vroeger werd de kerk tijdens feesten met veel rood en paars versierd. De kleding van de bisschop was meestal in diezelfde kleuren. En aangezien Sinterklaas dol is op feestjes, is het niet verwonderlijk dat rood ook zijn lievelingskleur is! Sinterklaas komt ieder jaar de eerste zaterdag na Sint Maarten naar Nederland, steeds in een andere plaats.

Sinterklaas snoepgoed

Je kunt in de supermarkt kant-en-klaar mix kopen voor bijvoorbeeld kruidnootjes en gevulde speculaas, maar zelf kliederen en kneden met je kind is natuurlijk veel leuker!

Kruidnootjes

Kruidnootjes zijn die harde halfronde knikkers die smaken naar speculaas… en meer! Verwar kruidnootjes niet met pepernoten – dat zijn die hoekige halfzachte brokken die smaken naar taaitaai. Speculaas- en taaitaaipoppen zijn modellen van sinterklaas en/of zwarte piet die je zo leuk met glazuur, smarties, muisjes, hagelslag, snoep en andere versiersels kunt opmaken.

Speculaaspoppen

Speculaaspoppen worden van dezelfde deegsoort gemaakt als kruidnootjes, taaitaai van dezelfde soort als pepernoten. Roomborstplaat is het overbekende suikergoed dat zo heerlijk op je tong wegsmelt. En dan hebben we natuurlijk nog schuimpjes en marsepein!

Uitleg over de symboliek van Sinterklaas

Zoals we al zagen is Sinterklaas omgeven met allerlei symboliek:

Stoomboot

Daar voelt hij zich thuis. Sint Nicolaas redde in nood verkerende zeelieden en is naast beschermheer van scholieren, huwbare jeugd, kooplieden en reizigers ook patroon van de zeelieden.

Spanje

Uit Spanje kwamen vroeger veel luxe artikelen en lekkers vandaan (en nu dus nog in december).

Schimmel

Geleend van de Germaanse god Wodan.

Mijter

Waarschijnlijk een ‘verbastering’ van een Frygische muts (een oosterse, godsdienstige hoofdbedekking), onder meer gedragen door bisschoppen.

Staf

Symbool van de herdersstaf en kerkelijke macht.

Goedheiligman

Een verbastering van ‘goet-hylik man’ (= ‘goed-huwelijks man’), een titel die Sint verdiende door te zorgen voor de bruidsschat van een paar arme meisjes.

Piet

Vroeger de tegenpool van Sint en boeman voor kleine kinderen, tegenwoordig Sints onmisbare rechterhand, vies geworden door al dat geklauter in schoorstenen (wie zou daar niet vies van worden?).

Roe

Berkentakken met bamboe of een lint eromheen, symbool van vruchtbaarheid en daarnaast handig om de schoorsteen schoon te maken (wat gezien Piets uiterlijk misschien niet de beste methode is).

Schoorsteen

Verbinding tussen mensen en de ‘bovenwereld’ waar geesten en goden wonen (volgens de Germanen tenminste).

Speculaaspoppen

Ook wel ‘Vrijers’ genoemd, kreeg je er één, dan had je een aanbidder. Vroeger afbeeldingen van heiligen of van de Germaanse vruchtbaarheidsgodin Freia.

Pepernoten

Wederom een symbool van vruchtbaarheid, vroeger werden ze met muntstukken gemengd, tegenwoordig met suikergoed.

Marsepein

Amandelbrood met Indisch rietsuiker, in de Middeleeuwen als geneesmiddel gebruikt. Het wilde zwijn was een Germaans symbool van de jacht en werd in oude tijden regelmatig geofferd. Nadat de kerk dierenoffers verbood, werd het zwijn vervangen door zijn achterneefje: het marsepeinen varken.

Suikergoed

Vroeger vooral in de vorm van een hart. Net als de Vrijer een teken van een aanbidder.

Chocolademunten

Eén van de bekendste legenden over Sinterklaas vertelt dat hij ‘s nachts stiekem beurzen met goudstukken naar binnen gooide. Dit om te voorkomen dat een vader zijn dochters de prostitutie instuurde om aan geld te komen voor een goede bruidsschat.

Strooien

Liefst ongezien, ten teken van vrijgevigheid en bescheidenheid. Ook weer te herleiden naar de legende van de drie huwbare meisjes.

Chocoladeletters

Eetbare letters werden gebruikt op kloosterscholen in de Middeleeuwen om kinderen te leren schrijven. Zodra ze een letter goed konden schrijven, mochten ze als beloning de bijbehorende broodletter opeten. Een andere verklaring kan zijn dat in de 19e eeuw mensen de Sinterklaascadeaus bedekten met een laken. Hier bovenop legden ze de eerste letter (van brood) van het kind waarvoor de cadeaus waren bedoeld. Chocolade letters werden ergens in de 19e eeuw geïntroduceerd. Tot die tijd werden de letters gemaakt van brood of banket. Germaanse kinderen kregen een rune teken cadeau bij hun geboorte, een initiaal voor geluk. Ook deze traditie wordt gezien als voorloper van de chocoladeletter.

Piet

Piet draagt de kleding van een ‘page’. Zo heette vroeger het hulpje van belangrijke mensen. En Sinterklaas ís natuurlijk een belangrijke man! Inmiddels ziet de kleding van de pieten er wel een beetje anders uit. Vroeger droegen ze schoenen met glimmende gespen, tegenwoordig zie je ook veel gymschoenen. Sommige pieten dragen een roe bij zich. Vroeger werd gezegd dat kinderen hiermee op hun billen kregen, maar eigenlijk maken ze er alleen de schoorsteen mee schoon, voor ze er doorheen gaan

Cadeautjes

In onze huidige consumptiemaatschappij is het Sinterklaasfeest verworden tot één groot commercieel circus. De consument wordt op allerlei manieren geprikkeld tot aanschaf van steeds grotere en duurdere cadeaus. Kinderen worden gek gemaakt met misleidende reclames en verleidelijke reclamefolders. Hierdoor ontstaat een moordende concurrentiestrijd: als je buurjongen zijn nieuwste spelcomputer laat zien kun jij niet aankomen met je nieuwe viltstiften…

Hoeveel geef je uit

Het is als ouders slim om vooraf te bepalen hoeveel je maximaal wilt uitgeven, zowel per kind als per volwassen persoon. Stem dit ook af met de eventuele oma’s en opa’s of anderen die iets willen doen.

De gemiddelde Sinterklaasvierder gaf vorig jaar niet meer dan 50,00 euro uit. Ongeveer een kwart besteedde tussen de 50,00 euro en 100,00 euro. Wanneer je geen budget hebt voor het Sinterklaasfeest wordt het moeilijk – je wilt je kind toch ook een aardigheidje geven… Zet vanaf januari elke maand een klein bedrag apart; begin al tijdig met het verzamelen van kleine inkopen of aanbiedingen; als je handig bent of creatief kun je zelf een mooi cadeautje maken.

Voor kleine kinderen geldt dat zij nog niet gewend zijn aan extreme giften, houd het klein dan is de verwachting volgend jaar ook minder groot. Spreek dit tevens goed door met anderen die nog iets willen doen (speelzaal, oma’s): houd het simpel en eenvoudig. Voor volwassenen zijn surprises een uitkomst: door je eigen creativiteit kun je de ander toch verrassen. Een pittig gedicht erbij en je avond is een succes.

Sinterklaasgedicht

Een gedichtje is altijd leuk… mits ze natuurlijk positief blijven. Kleine onderhuidse speldenprikjes, mogen natuurlijk best, maar misbruik je gedicht niet om je gram te halen. Ben je zelf niet zo’n dichter? Op internet vind je verschillende gedichtengenerators. Creatief en persoonlijk zijn deze natuurlijk niet, maar als je dichten nou echt heel lastig vindt, dan kun je er mee weg komen.

Feestkolder

De aanloop naar 5 december is een heftige tijd voor je jonge kind. Tegenwoordig wordt er óveral Sinterklaas gevierd – op de speelzaal, het dagverblijf, op de speel/sportclub, bij de oppas, het werk van papa en mama, bij opa en oma 1, bij opa en oma 2, bij vrienden, bij tante Sofietje… – maar de vraag is: is dit allemaal wel leuk? Wanneer je kind gevoelig is voor alle hectiek in deze periode beperk dan bewust de hoeveelheid ‘Sinterklaasprikkel’: zet de televisie uit, bewaar geen reclamefolders, vermijd het samen boodschappen doen, en beperk het aantal ‘Sinterklaas uitstapjes’. Je mag gerust nee zeggen tegen de sportclub, je werk en de oppas. Het is tenslotte in het belang van je kind, en voor jonge kinderen geldt gelukkig nog: wat niet weet wat niet deert…

Vergis je niet in het effect dat die imposante Goedheiligman en zijn zwarte knecht op je kind hebben. Kleine kinderen denken magisch en deze tijd staat bol van de geheimen, raadsels en mysterieuze zaken: hoe komt Sint met zijn paard op het dak, hoe laat komt Piet precies, en wélke schoorsteen?

Wanneer je Sint gaat bezoeken, of hij bezoekt jullie, wordt het allemaal extra spannend. De reactie van een kind is vaak moeilijk te voorspellen. Probeer je kind geen dingen op te dringen, dwing hem niet om Piet een hand te geven of bij Sinterklaas op schoot te gaan zitten als hij dit niet wil. Laat hem in zijn eigen tempo alles zien, horen, ruiken, proeven en beleven… Sinterklaas moet bovenal léuk zijn en leuk blijven.

Het Grote Geheim

Je zou kunnen zeggen dat wij volwassenen, een stel grote leugenaars zijn die kinderen een rad voor ogen draaien… Tja, maar het is ook zó leuk! Al die vragen, al die onzin antwoorden, je eigen gewiekstheid om je kind een stap voor te blijven… heerlijk!

Toch komt er een moment waarop je je oudere kind zult moeten vertellen dat Sinterklaas niet bestaat. Kies hiervoor het juiste moment, toets vooraf op school wat daar de afspraak is (meestal wordt er in groep 5 aan surprises gedaan, soms in groep 4 al) en vertel het bijvoorbeeld midden in de zomer. Tegen de tijd dat Sinterklaas dan komt is je kind al helemaal gewend aan het idee en ingewijd in de ‘Club van het Grote Geheim’.

Meer informatie

Wanneer en hoe vaak mag jouw kind een schoen zetten?
Willy Woef zet zijn schoentje voor Sinterklaas
Sinterklaasavond, zo maken we het gezellig!
Hoe schrijf je een leuk sinterklaasgedicht? 7 tips!
Knutselen voor Sinterklaas
Hoe ziet de intocht van Sinterklaas er dit jaar uit?
Schoencadeautjes onder de 10 euro! 15 tips!
De leukste Sinterklaasliedjes
Warme herinneringen aan Sinterklaas
Intocht van Sinterklaas – Sinterklaasweetjes

Bronvermelding

Tekst: Marion Middendorp
© afbeelding: 123rf.com