Seksuele ontwikkeling – De prille ontdekking van de seksualiteit

Seksualiteit – Seksuele ontwikkeling… Zouden ze ‘het’ al gedaan hebben?

‘Mam, ik heb altijd zo’n buikpijn als ik ongesteld ben. Volgens mijn klasgenootjes helpt het als ik aan de pil ga. Maak jij een afspraak bij de dokter? Dan ga ik het recept volgende week wel zelf ophalen.’
Dit verhaal vertelde ik zelf op vijftienjarige leeftijd aan mijn moeder. Sinds een paar weken had ik een vriendje en ik dacht dat het niet lang meer zou duren voordat we ‘het’ gingen proberen.

Maakte een afspraak

Mijn moeder stelde geen vragen, hoewel ze best wist dat ik nooit last had van menstruatiepijn. Ze belde de dokter en maakte een afspraak. Het onderwerp kwam nooit meer ter sprake.

Seksualiteit – Bloemetjes en bijtjes

Een kwart van de ouders vertelt hun tienerzoon of – dochter niets over de bloemetjes en de bijtjes, zo blijkt uit een eerder onderzoek van het AD.

Drie op de tien pubers van twaalf jaar en ouder zeggen zelfs nog nooit met hun ouders over seks te hebben gepraat. Ouders vinden het vaak moeilijk om over seks te praten en ook voor kinderen is het een ongemakkelijk onderwerp, zo blijkt uit het onderzoek. En dat is zorgelijk. Wanneer kinderen niet op de juiste manier voorgelicht worden, vormen ze zelf via de televisie en internet een – vaak onjuist – beeld van wat seksualiteit is.

Zeker op het moment dat kinderen vragen gaan stellen, hebben ouders de verantwoordelijkheid om ze te voorzien van voorlichting. Als kinderen betrouwbare informatie krijgen over hun lichaam, seksualiteit en relaties, ontwikkelen zij adequate waarden en normen en leren respectvol met elkaar om te gaan. Ieder kind verdient deze informatie. Maar hoe pak je dit nu aan? En wat is het beste moment hiervoor?

Tips voor seksuele voorlichting

Tijden veranderen. Seksuele voorlichting hoeft al lang niet meer enkel uit stoffige lesboeken te komen, maar kan ook via modernere media als televisie, internet of (kranten)artikelen.

Bekijk (samen) de Dokter Corrie show. Dokter Corrie geeft seksuele voorlichting voor kinderen vanaf 9 jaar. Ze praat met allerlei bekende Nederlanders over hoe zij de puberteit hebben ervaren en gaat lastige onderwerpen niet uit de weg. Elke zondag om 18.15 uur op NPO Zapp.

Gebruik een krantenbericht of tv-programma als aanleiding voor een gesprek over seksualiteit. “Ik lees hier net dat… wist jij dat al? En wat vind jij daar nou van?”

Creëer een situatie waarin je elkaar niet direct hoeft aan te kijken. Voor kinderen is het gemakkelijker om over een gevoelig onderwerp te praten als ze je niet direct hoeven aan te kijken. Bijvoorbeeld tijdens de afwas of in de auto.

Gebruik humor. Bij het praten over relaties en seksualiteit mag er best af en toe een grapje gemaakt worden. Humor kan eventuele spanning doen afnemen.

Het beste moment

Maar wat is nou de beste leeftijd om met seksuele voorlichting te beginnen? Volgens seksuoloog Eva Broomans kun je eigenlijk niet vroeg genoeg beginnen met seksuele voorlichting. Vaak beginnen kinderen vanzelf met vragen stellen, bijvoorbeeld onder de douche. Probeer te achterhalen hoe ver het kind is, en in eenvoudige maar duidelijke woorden uitleg te geven. Dat kan ook aan de hand van een (voor)leesboek. Er zijn verschillende boeken die kunnen helpen om je kind uit te leggen hoe zijn lichaam en dat van het andere geslacht in elkaar zit. Voorbeeld hiervan zijn:

‘Het kleine Piemelboek’ of ‘Het vrolijke vaginaboekje’ van Dan Höjer en Gunilla Kvarnström
‘Ik vind jou lief’ van Sanderijn van der Doef en Marian Latour.

Vier tot zes jaar

Is je kind tussen de vier en zes jaar, vertel dan eens dat jij en je partner het fijn vinden om elkaar te knuffelen en te zoenen. Op deze leeftijd leren kinderen steeds beter hoe ze zich ‘zouden moeten’ gedragen en dus bijvoorbeeld ook dat ze hun blote lijf niet zomaar in het openbaar kunnen betasten of laten zien. Ze zijn erg geïnteresseerd in de voortplanting en misschien zelfs al een beetje verliefd, vaak op hun eigen moeder.

Zeven tot negen jaar

Kinderen tussen de zeven en negen jaar ervaren ineens schaamte om bloot te zijn in het bijzijn van anderen. Ze stellen minder vragen over seks omdat ze merken dat het een ‘beladen’ onderwerp is, niet omdat ze minder geïnteresseerd zijn. Er wordt seksuele taal gebruikt terwijl ze vaak zelf niet weten wat ze zeggen. Dit is het juiste moment om te beginnen met praten over seks en waar kinderen vandaan komen.

(Pre)puberteit

Het is handig om vóór de overgang naar de middelbare school te vertellen wat er allemaal gebeurt in de puberteit. Kinderen kunnen al rond hun negende in de prepuberteit komen, hoewel jongens vaak wat ‘achterlopen’. De prepuberteit kan zich uiten in heftige gevoelens, stemmingswisselingen en de groei van schaam- en okselhaar. Jongens krijgen de baard in de keel en natte dromen, meisjes krijgen borsten en worden ongesteld. Hierdoor worden ze vruchtbaar en kunnen zwanger worden. Bij meisjes begint de puberteit gemiddeld als ze 10,5 jaar zijn. Bij jongens een jaar later.

Tijdens de prepuberteit krijgen kinderen wat meer interesse in de volwassen seksualiteit. Hoewel ze er graag meer over willen weten, schamen ze zich vaak als er over gepraat wordt. Wanneer je het zelf moeilijk vindt om dergelijke dingen met je kind te bespreken, kun je ook een boek kopen over het onderwerp. Bijvoorbeeld ‘Ben jij ook op mij’ van Sanderijn van der Doef en Marian Latour. Dit boek geeft uitleg op de volgende vragen: Wat is seks eigenlijk? Waarin verschillen jongens en meisjes van elkaar, en waarom? Hoe verandert je lijf als je volwassen wordt? En wat is het verschil tussen van iemand houden en verliefd op iemand zijn? Op die manier hoef je niet alles zelf uit te leggen.

Puberteit en hormonen

Wat brengt al die veranderingen in het puberende lichaam nou teweeg? Dat komt door hormonen; chemische stoffen in het lichaam die lichaamsprocessen regelen. De zaadballen (bij jongens) en de eierstokken (bij meisjes) maken geslachtshormonen aan die onder andere zorgen dat de puberteit op tijd begint en het kinderlichaam langzaam verandert in een volwassene. Maar ook de hersenen van de kinderen veranderen, waardoor ze dingen anders gaan bekijken dan vroeger. Ze worden gevoeliger voor prikkels, kunnen snel afgeleid zijn en (tijdelijk) van alles vergeten.

De hormonen zorgen ook voor stemmingswisselingen. Sommige kinderen worden chagrijnig en willen niet meer geknuffeld worden. Veel kinderen voelen zich in deze lastige levensfase erg onzeker. Laat je kind weten dat hij of zij door een normaal proces gaat, dat helaas nog wel eventjes zal duren. Het hele proces van lichamelijk volwassen en geslachtsrijp worden, duurt namelijk ongeveer twee jaar.

Meer informatie

Voorbereiding op de eerste menstruatie
Waarom kijken kinderen eigenlijk naar porno?
Wat als je dochter thuiskomt met een veel oudere vriend?
Flirten via internet. Kan het kwaad?
Welke fysieke veranderingen kun je verwachten in de puberteit?
Verboden woorden (in het bijzijn van een puber)
Puberliefde – Hoe ontdekken pubers de liefde?
Van slut shaming tot groepsaanrandingen – hulp en advies
In handen van een loverboy
Grooming en sexting: Wat betekent het en hoe ga je hiermee om?
Seks & onze kinderen, hoe lichten we ze het beste voor?
Coming out Day
Alle vormen van anticonceptie, welke veilige opties zijn er?
En ineens was je kind een puber

Bronvermelding

Tekst: Monique Hordijk
Stockfoto: 123rf.com