Pijnbestrijding bij de bevalling. Welke mogelijkheden zijn er?

Marion Middendorp

3 jaar geleden

Pijnbestrijding bij de bevalling. Welke mogelijkheden zijn er?

Iedere vrouw ervaart haar bevalling anders. Elke bevalling ís anders. Iets wat zeker is, is dat een bevalling gepaard gaat met pijn. Misschien heb je met de verloskundige al gesproken over pijnbestrijding tijdens de bevalling. Welke mogelijkheden zijn er om de pijn te verlichten en wat zijn de gevolgen?

Geen pijnbestrijding bij thuisbevalling

Je kan er voor kiezen om thuis te bevallen. Bij thuisbevallingen wordt vrijwel niet tot weinig aan pijnbestrijding gedaan. In theorie zou je wel pijnstillers kunnen krijgen, maar deze medicijnen kunnen soms ook ongewenste effecten hebben. Bij een thuisbevalling kunnen deze niet goed worden ontdekt of opgevangen. Vandaar dat vaak wordt geadviseerd geen pijnbestrijding te gebruiken. Welke pijnstilling wél bij thuisbevallingen gebruikt kan worden is Transcutane Electro Neuro Simulatie (TENS). Dat is een plaatje met elektroden op je ruggenwervels die kleine stroomstootjes geeft. De stroomstootjes beïnvloeden de pijnprikkels. Dit kan de pijn tot 50 procent verminderen.

Ruggenprik

De ruggenprik is de meest bekende maar ook de meest ingrijpende vorm van pijnbestrijding. Het is, behalve gehele narcose, de enige methode om de pijn van de weeën volledig weg te nemen. Het is de prik die bekend staat om de dikte van de naald. De ruggenprik is er in twee verschillende vormen. De epidurale ruggenprik, tevens de meest gebruikte en de spinale anesthesie, die vooral wordt gebruikt bij een spoedkeizersnede.

Epidurale ruggenprik

Voor de gewone bevalling is er de epidurale ruggenprik. Deze prik wordt tussen de ruggenwervels gespoten (epidurale ruimte) via een slangetje, een soort katheter.
Tussen de ruggenwervels bevinden zich de zenuwen die de pijnprikkels van de baarmoeder en de bekkenbodem vervoeren. Door deze zenuwen te verdoven, voel je de weeën niet meer. Deze ruggenprik werkt pas na vijftien minuten en kan soms wat vervelende bijwerkingen hebben, zoals een dalende bloeddruk. Bij deze manier wordt ernaar gestreefd om het onderlichaam volledig pijnloos te maken, maar wel dat er nog controle blijft over de spieren. Het toedienen van het medicijn wordt, zodra je volledige ontsluiting hebt, verminderd. Meestal komen daarna de persweeën gewoon op gang en kun je op natuurlijke wijze bevallen.

Spinale anesthesie

Bij een keizersnede waarbij haast is geboden, wordt meestal gekozen voor de spinale anesthesie, omdat dit middel sneller werkt en omdat het alle onprettige sensaties onderdrukt tijdens een spoedoperatie. De anesthesist spuit een vloeistof tussen de ruggenwervels in de ruimte die zich om de grote zenuwen bevindt.

Geen pijn, wel bij bewustzijn

Na een zacht tintelend gevoel ben je vanaf je navel verdoofd. Dat betekent echter wel dat je je benen niet meer kunt bewegen. Je bent wel bij bewustzijn, maar voelt bijna geen pijn van de operatie. Daarna kun je, als alles goed is met je kindje, hem/haar gelijk even zien en vasthouden. Dit is bijzonder, soms wordt bij een keizersnede ook gekozen voor totale narcose. Dan moet je eerst bij bewustzijn komen, voordat je je kindje kunt vasthouden. Toch zal het vasthouden van je kindje van korte duur zijn aangezien jijzelf, als moeder, daarna naar de verkoeverkamer wordt gebracht om bij te komen en de kleine wordt (met de vader) naar de babykamer gebracht om verder verzorgd te worden.

Pethidine

Naast de twee bovengenoemde vormen van pijnbestrijding is er ook nog pethidine. Pethidine wordt via een injectie toegediend en is eigenlijk een hele sterke pijnstiller. Het verlicht de pijn zodanig dat je tussen de weeën door even tot rust kunt komen. Het middel heeft ook nadelen: je kunt er té slaperig van worden en sommige vrouwen hebben daardoor achteraf het idee niet alles van de bevalling te hebben meegemaakt.

Misselijk

Ook heeft het bijwerkingen als misselijkheid en duizeligheid. Een ander nadeel is dat pethidine door de placenta heen bij je kindje kan komen, dat er net als jij slaperig van kan worden als jij. Na de geboorte wil het dan minder snel aan de borst drinken. Dit kan een van de redenen zijn voor de verloskundige om geen pethidine voor te schrijven.

Remifentanyl

In de meeste ziekenhuizen kun je tegenwoordig het middel Remifentanyl krijgen. Dit is een snelwerkend en kortwerkend opiaat (in tegenstelling tot pethidine, dat best lang doorwerkt). Je krijgt dan een infuus en een pompje. In dat pompje zit Remifentanyl. Je kunt het pompje zelf indrukken als de pijn te heftig wordt. Je bent dan een minuut of negen van de pijn af. Bij een volgende wee kun je het pompje weer indrukken. Er zit wel een limiet aan.

Geen anesthesist nodig

Een nadeel van Remifentanyl is dat je er, net als bij pethidine, misselijk van kunt worden, maar dat is veel minder. Het grote voordeel is dat je hier geen anesthesist voor nodig hebt, dat het snel werkt en snel uitwerkt en dat je zelf de regie voert.

Pijnbestrijding en cultuur

Nederland stond lange tijd bekend als ‘barbaars’ als het ging om pijnbestrijding bij bevallen. In veel landen liggen de ruggenprik en het lachgas klaar om verlichting te bieden bij de weeën, maar in Nederland moesten vrouwen de gynaecoloog of verloskundige bijna smeken om pijnstilling als de pijn hen teveel werd.
Toch klopt dit beeld niet meer. Het aantal bevallingen met pijnbestrijdingen neemt nog steeds jaarlijks toe binnen Nederland. De typisch Nederlandse thuisbevalling is één van de oorzaken voor het geringe aantal bevallingen met pijnbehandeling. In een huiselijke omgeving en met goede begeleiding ervaren vrouwen minder pijn dus hebben ze minder behoefte aan medicatie, zeggen vele verloskundigen.

Nederlandse cultuur

Toch lijkt de thuisbevalling ook wel onderdeel van de Nederlandse cultuur. Nederlandse gynaecologen en verloskundigen zien de bevalling als een natuurlijk proces waarin je alleen ingrijpt als het nodig is. Bovendien hebben Nederlandse vrouwen weinig ervaring met pijnbestrijding en praten ze er ook minder over met vriendinnen. Daardoor zullen zij op hun beurt er ook niet om vragen. Neem Japan, waar vooral thuisbevallingen voorkwamen. Pas toen de Amerikanen na de Tweede Wereldoorlog naar Japan kwamen en de ziekenhuisbevalling introduceerden, veranderde dat en verdween de thuisbevalling.

Terughoudend met pijnbestrijding

Toch heeft het feit dat er in Nederland nog steeds vaak door gynaecologen en verloskundigen vrouwen op een thuisbevalling of de natuurlijke bevalling aansturenook een andere oorzaak. Voor een ruggenprik is er namelijk een anesthesist nodig en omdat bevallingen ook ’s nachts kunnen plaatsvinden, zou er 24 per dag een anesthesist beschikbaar moeten zijn in de ziekenhuizen. Dat kost geld. Nederlandse artsen zijn daarom erg terughoudend met het aanbieden van pijnbestrijding.

Ervaring en meningen

Uit mijn onderzoek is gebleken dat is de thuisbevalling en bevallingen zonder pijnbestrijding bij de Nederlandse vrouw nog steeds hoog in het vaandel staan. Deze zelfde vrouwen zijn niet pertinent tegen pijnbestrijding, maar vinden wel dat (hevige) pijn nu eenmaal hoort bij het bevallen. In hun ogen wordt er te snel pijnbestrijding gegeven.

“Ik vind dat als je echt al uren pijn lijdt en doodvermoeid bent (lees: meer dan een etmaal) is het vrij logisch dat je pijnbestrijding neemt, maar het is tegenwoordig heel normaal dat je na een korte tijd al om pijnbestrijding vraagt en krijgt. Bevallen doet verdomd veel pijn, maar er komen gevoelens en krachten vrij wat overweldigend is. Wat maakt dat je, als vrouw zijnde, kan bevallen en die pijnen en gevoel zal je niet meer zo ervaren in je verdere leven.“

Liever iets tegen de pijn

Een aantal vrouwen konden mij vertellen dat zij liever iets tegen de pijn hadden gekregen ná de bevalling, omdat zij hevige naweeën hadden, doordat hen kind snel ter wereld was gekomen. Maar ook waren er vrouwen die zeiden het gevoel te hebben gehad te zijn overreden door een vrachtwagen, nadat zij een keizersnede hadden ondergaan en het herstel duurde vele malen langer dan bij een natuurlijke bevalling.

Buitenland

In het buitenland gaat het toch anders wat betreft de keuze tot pijnbestrijding. Neem onze buren Duitsland als voorbeeld.
Lou, moeder van een zoon (9) en dochter (7), is van beiden in Duitsland bevallen. In Duitsland is het gebruikelijk om in het ziekenhuis te bevallen. Thuis bevallen gebeurt alleen als er geen tijd meer is om in het ziekenhuis te komen.

“Hier is eigenlijk altijd wel een anesthesist aanwezig, omdat de kraamafdeling over het algemeen onderdeel is van een groot ziekenhuis en er altijd op gerekend wordt dat er op de kraamafdeling anesthesie nodig is.
Je hebt trouwens in de steden ook veel geboortehuizen. Daar is geen anesthesist en worden thuisbevallingen min of meer nagebootst. Je hebt daar dan je eigen ‘gezellige’ kamer met allerlei bevallingsattributen en bijvoorbeeld een bad (voor watergeboortes) maar pijnstilling wordt over het algemeen enkel in de vorm van massage gegeven. Daar zijn ook Doula´s en gespecialiseerde kraamvrouwen, maar dat heb je voornamelijk enkel in de grote steden.”

Epino

Ook vertelde ze mij over het gebruik van een Epino. Dit is een vorm van pre-pijnbestrijding. Dit hulpmiddel is een speciale ballon die je inbrengt in de vagina en op kunt pompen tot je uiteindelijk de omvang van een klein babyhoofdje. Zo train je de omliggende spieren en is de kans op uitscheuren minder groot.

Overleg met je verloskundige, overleg met je gynaecoloog, vraag eens bij andere moeders naar hun ervaringen, maar het belangrijkste is: Kies waar jij je het prettigst bij voelt. Het is jouw lijf, jouw kindje, jouw bevalling dus jouw keuze.