Kinderruzie – Ruziemakende peuters en kleuters

Kinderruzie. Daar zitten ze dan, in de zandbak of lekker samen in een hoekje van de kamer, twee peuters die, naast elkaar, volledig opgaan in hun eigen spel. Een prachtig gezicht. Maar dan, net op het moment dat je als ouder even wegkijkt, of net even die kop thee wil gaan inschenken… wordt er om het hardst gekrijst, vol overgave naar elkaar gemept en is het vertederende tafereeltje veranderd in een knetterende ruzie…

Kinderruzie

Ruzie maken. Het komt in iedere leeftijdsgroep voor, maar nergens wordt er zo vol overgave geruzied als bij peuters van zo’n 1.5 tot 2.5 jaar. Niets wordt geschuwd om tijdens zo’n ruzie baas boven baas te zijn. Bijten, schoppen, slaan en duwen, het gebeurt allemaal en als het even tegenzit ook nog allemaal tegelijk. Vrijwel elke ouder vraagt zich na een paar van dergelijke ruzies vertwijfeld af hoe er uit die lieve dreumes van weleer zo’n enorme hoeveelheid agressie en kabaal kan komen… belangrijker nog, hoe laat je de rust weer wederkeren?

De basis van kinderruzie

De eerste echte kinderruzie ontstaat al in de dreumesfase, wanneer je kindje steeds meer ontdekt dat het een eigen persoon is met een eigen wil en eigen wensen. En helaas voor het kindje gaat de wereld om zich heen niet altijd mee in deze wensen. Een dreumes is nog te klein om dit te begrijpen, voor een dreumes draait de wereld nog helemaal om hem of haar. En wanneer iets dus niet gaat zoals hij dit wil, kan dit tot grote boosheid en frustratie leiden. Aangezien jonge kinderen nog niet goed onder woorden kunnen brengen wat ze willen en vooral ook wat ze niet willen, gaan ze sneller over tot slaan, schoppen of bijten, ook al weet je kind dat het eigenlijk niet mag. Het is een impulsieve, natuurlijke reactie waar je je als ouder zeker niet teveel zorgen over hoeft te maken. Het hoort er simpel gezegd, allemaal bij.

Vanuit de peuter gezien

Een peuter kan zich ook nog niet in een ander verplaatsen en zal zich dus niet realiseren dat hij een ander pijn kan doen, ook al herhaal je dat als ouder keer op keer. Daarvoor leeft je kind nog te veel vanuit zijn of haar eigen gevoel. Sommige peuters roepen bij het slaan zelf -au-, waardoor het lijkt alsof zij wel beseffen dat ze de ander zeer hebben gedaan, maar dat is niet het geval. Deze kinderen hebben een aantal keren na het slaan of bijten ‘au’ te horen gekregen en denken nu dat dit dus hoort bij het slaan. Maar echt snappen dat wat ze doen, pijn doet, kunnen ze nog niet.

Kinderruzie voorkomen

Zo bezien is het verstandigste natuurlijk om ruziegedrag zoveel mogelijk te voorkomen. Natuurlijk lukt dat niet altijd, maar laat als ouder wel duidelijk merken dat je niet bent gediend van het slaan, schoppen, gillen en wat al niet meer. Je kunt heel duidelijk zeggen “Zo doen we dat niet, je doet elkaar pijn”. Voor het kindje dat de klap moest incasseren is dat al een hele troost. Steun krijgen van een volwassene is een lekker gevoel. Het andere kindje krijgt zo de boodschap mee dat wat hij doet, niet de juiste manier is om te krijgen wat hij wil. Natuurlijk zal dat in veel gevallen nog niet echt doordringen, maar door duidelijk aan te geven hoe het wel moet, bijvoorbeeld even van speelgoed ruilen of lief vragen, zal de boodschap uiteindelijk blijven hangen.

Aanpakken!

Goed, praten lukt je peuter nog nauwelijks en dus wordt de ruzie op andere manieren beslecht. Maar betekent dat nu, dat je als ouder maar moet toezien hoe een kinderruzie verloopt, en wie er uiteindelijk als -winnaar- uit de bus komt? Of kies je ervoor om je boos en schreeuwend zelf in de strijd te gooien?
Zelf boos worden op een peuter of net zo ongeduldig reageren is heel begrijpelijk en vaak het eerste wat er in je gedachten opkomt, maar helaas heeft het weinig tot geen effect. Het versterkt de boosheid en angst van je peuter alleen maar.

Ontdaan van zijn gedrag

Een boze peuter is net zo ontdaan van zijn eigen gedrag als jij of het speelkameraadje dat is, en door met boosheid terug te reageren zal je peuter alleen maar meer van streek raken. Straffen, schelden, slaan of terug schreeuwen zijn dus niet de signalen die je naar je kind zou moeten uitzenden. Hard ‘au’ roepen of erg boos worden, maakt het slaan enkel maar interessanter en het kind zal opnieuw gaan proberen deze reactie uit te lokken. Het belangrijkste is dat er weer rust in de situatie komt, dat er even een pas op de plaats gemaakt wordt.

Lichaam in de strijd

Een boze peuter gooit bij ruzie zijn of haar hele lichaam in de strijd, alle spieren zijn gespannen en alle reflexen staan op scherp. Door je kindje rustig toe te spreken, eventueel tegen je aan te houden of op schoot te nemen, geef je hem de kans op te ontspannen, om rustig een uitweg te vinden voor al die verwarrende gevoelens van boosheid en verdriet. Het is een misverstand om te denken dat je je kindje zomaar zijn zin geeft wanneer je hem troost, dat je als het ware zijn gedrag goedkeurt door hem te troosten, maar niets is minder waar. Je kind krijgt een plaatje voorgehouden van een meer geschikte manier om met zijn verdriet en boosheid om te gaan.

Afleiden

Afleiden , het lijkt zo’n cliché, maar toch werkt het bijna altijd. Geen betere manier om de aandacht van de kinderruzie af te leiden dan door iets anders, wat leukers in het vooruitzicht te stellen. Je kan ermee beginnen zodra de ergste boosheid en, natuurlijk, het slaan en schoppen, is weggeëbd. Bijvoorbeeld door samen iets te snoepen of te drinken klaar te maken, waarmee je dan twee vliegen in een klap slaat: niet alleen is je peuter afgeleid, maar door even rustig wat te drinken krijgt hij ook de kans om even te ontspannen, wat rust terug te krijgen en de zaken weer in het juiste, kinderlijke perspectief te zien.

Een tik, of toch maar niet?

De verleiding kan groot zijn om je kind een tik terug geven als het jou of anderen slaat of bijt, zodat het kind voelt wat het een ander aandoet. Vooral de generaties van dertig, veertig jaar geleden zweerden vaak bij een -ijzeren discipline, opvoeding met harde hand.- En hoewel het misschien nuttig lijkt, bereik je met het (terug-)bijten van een peuter vaak juist het omgekeerde effect.

Pas in de kleuterfase

Peuters snappen echt nog niet dat de pijn die zij voelen hetzelfde is als de pijn die een ander voelt. Om dat echt te begrijpen, moet een kind veel minder vanuit zijn eigen -ik- leren denken, en meer vanuit een groepssituatie, iets dat pas gebeurt in de kleuterfase, als je kind ongeveer 5 à 6 jaar is, en regelmatig, goed begeleid leert samenwerken en samenspelen met klasgenootjes. Peuters echter, nemen gedrag over dat hun wordt voorgedaan. En als papa of mama bijt, knijpt, of slaat, dan mag het dus blijkbaar. Met als onbedoeld effect dat het verkeerde gedrag de volgende keer net zo makkelijk weer herhaald wordt.

Zelf ingrijpen, of zelf oplossen?

Kinderen kunnen op jonge leeftijd best al uit eigen beweging eenvoudige oplossingen bedenken of nagaan hoe ze het beter zouden kunnen doen. In plaats van meteen te grijpen zal een peuter soms ook vanuit zichzelf zelf ervoor kiezen om wat anders te gaan doen of ander speelgoed te gaan pakken Zo bezien is het helemaal geen slecht idee om zo of en toe een (beginnende) ruzie op zijn beloop te laten. Wanneer je peuter namelijk gewend is aan het feit dat mama of papa altijd wel tussen de ruzie stapt en deze sust of oplost, kan hij heel verbaasd reageren wanneer dit ineens niet meer gebeurt en alleen door deze verbazing kan de ruzie al stoppen. Dat geeft een rustmoment van waaruit je kind zelf kan nadenken het hij of zijn uit die vervelende situatie zou kunnen komen.

Ouder in de buurt

Natuurlijk zal het vooral bij peuters nog vaak nodig zijn om als ouder in de buurt te blijven. Niet zozeer als ‘politieagent’, maar zeker wel als begeleider, want je wil natuurlijk voorkomen dat een ruzie uit de hand loopt en er geslagen of geschopt gaat worden. Het grote voordeel van niet meteen tussen een ruzie inspringen is, dat je kind op deze manier niet alleen leert wat ruziemaken is, maar vooral ook hoe je ruzie leert bijleggen. Met als effect dat samen spelen zowel voor jou als ouder als voor je kind steeds aantrekkelijker zal worden.

Waar ligt de grens?

Pas vanaf de leeftijd vanaf ongeveer acht jaar zijn kinderen echt goed in staat zich te verplaatsen in een ander. Tot die tijd is het bij peuters en kleuters ook vaak gewoon nog het zoeken naar een manier om contact te maken, en wanneer je dit teveel op zijn beloop laat, kan een assertieve peuter onbedoeld uitgroeien tot een agressief kind. Negatief gedrag ziet niemand graag en het is daarom belangrijk dat je kind weet dat het slaan of duwen echt niet kan. Neem de tijd om je kind, desnoods apart van anderen, even recht in de ogen te kijken en zeg rustig en duidelijk wat je niet goed vind aan het gedrag. Het hoeven geen volzinnen te zijn, als het je kind maar duidelijk is dat er een grens is overschreden.

Op zoek naar een oplossing

Als die boodschap is overgekomen kan je samen op zoek naar een oplossing. Misschien wil je peuter liever niet doorspelen, of geeft hij zelf al aan een ander speeltje te willen pakken. Door samen hardop naar een oplossing te zoeken en je kind daarin te sturen, laat je zien hoe je een vervelende situatie kan ombuigen naar een rustige oplossing. Want hoewel het nog heel natuurlijk en begrijpelijk is dat je peuter op deze leeftijd nog geen volleerd diplomaat is, zal het schoppen en slaan op een wat oudere leeftijd niet meer als een begrijpelijke reactie worden gezien, en zeker niet meer worden getolereerd. Nu kun je dus de ideale basis leggen om je kind op latere leeftijd over voldoende mogelijkheden te laten beschikken om boosheid, angst of frustratie te uiten.

Lezen, denken en doen

Is het voor jou als ouder vaak niet makkelijk om een goede oplossing voor peuterruzies te bedenken, voor een peuter is dat vaak net zo pittig. Om goed onder woorden te kunnen brengen wat een kinderruzie nu precies is en wat je er zelf aan kan doen, zijn er speciale boekjes voor peuters geschreven die over ruziemaken en goedmaken gaan. Voor ouders die liever wat interactiever omgaan met het ruziegedrag van hun kind zijn er nog meer handige oplossingen. Zo kan je in bijna iedere gemeente in Nederland terecht bij een bureau voor Opvoedondersteuning. Ook op internet zijn dergelijke ondersteunende pagina’s te vinden.

Ruzieworkshops

Een andere mogelijkheid waar ouders veel steun en herkenning kunnen vinden zijn zogenaamde -ruzieworkshops- waar het gedrag van je peuter, het ruziemaken en de mogelijke oplossingen, samen worden besproken en waar handige hulpmiddelen worden aangereikt om snel weer rust te creëren. Deze workshops worden altijd door gekwalificeerde hulpverleners, zoals pedagogen, geleid.

Meer informatie

De zin en onzin van straffen
Hoe vergroot je zijn zelfvertrouwen?
Welke levenslessen geef jij mee aan je kinderen?
Concurrentiestrijd tussen kinderen
Hoe werken beloningssystemen? En voor wie zijn ze geschikt?

Bronvermelding

Tekst: Wendie Sparling
Stockfoto: 123rf.com