Hoogbegaafde kinderen zijn geen wonderkinderen

Ieder kind ontwikkelt zich op zijn eigen manier en op zijn eigen snelheid. De een is wat sneller met lopen, de ander weet zich wat rapper uit te drukken. De grote lijnen zullen elkaar echter niet veel ontlopen. Maar er zijn uitzonderingen, kinderen waarbij de ontwikkeling opvallend sneller gaat, maar die ook op andere gebieden net iets anders zijn dan anderen.

Risicogroep

Hoogbegaafde kinderen zijn geen wonderkinderen. Sommige mensen denken dat deze kinderen alles kunnen, helaas is dat niet het geval. Sterker nog, hoogbegaafden zijn een risicogroep. Als je hen niet voldoende begeleidt en stimuleert kunnen ze hun motivatie verliezen. Met als gevolg dat ze kunnen gaan onderpresteren en allerlei andere negatieve gevolgen ervaren. Tijd om ons er eens goed in te verdiepen, want ook deze groep kinderen verdient onze uitgebreide aandacht!

Wat is hoogbegaafd?

Hoogbegaafdheid is uitzonderlijke intelligentie, niet op een specifiek terrein maar in het algemeen. Hoogbegaafden zijn op het cognitieve vlak sterk, maar ook andere zaken spelen een belangrijke rol. Hoogbegaafde kinderen hebben opvallende vermogens of vaardigheden hebben, uiteraard geldt dit ook voor volwassenen. De term hoogbegaafd wordt gebruikt voor een groep mensen die bij de hoogste 2% op een IQ-test scoort. Dit staat ongeveer gelijk aan een IQ van 130 of hoger. Natuurlijk kan je kindje de eerste jaren nog geen IQ-test doen, maar er zijn wel opvallende eigenschappen bij kleine kinderen die erop kunnen duiden dat een kindje hoogbegraafd is. Bij kinderen tot vier jaar wordt er echter nog niet gesproken over hoogbegaafdheid maar hebben we het over een ontwikkelingsvoorsprong.

Wat is cognitief?

Een cognitie (Latijn: cognoscere = weten of kennen) kan staan voor kennis, idee of overtuiging die zich in de geest van een of meerdere personen bevindt. Cognitie kan ook staan voor de mentale activiteit die de processen van leren, waarnemen, herinneren, denken, interpreteren, geloven en probleem-oplossen bevat.

In de communicatiewetenschap speelt dit begrip een belangrijke rol. Als mensen communiceren kan de verzender van informatie cognities overdragen aan de ontvanger. De verzender kan echter niet controleren in welk kader de ontvanger deze informatie plaatst. De ontvanger kan deze informatie immers verbinden met andere informatie. Bovendien kan er sprake zijn van cognitieve dissonantie waarbij er (al dan niet schijnbaar) tegenspraak is tussen de ontvangen cognities en de cognities die de ontvanger al in zijn hoofd heeft. Deze cognitieve dissonantie-theorie werd in de psychologie verder ontwikkeld.

Tabel IQ waarden

90 – 110	gemiddeld
110 – 120	boven gemiddeld
120 – 130	Begaafd
130 – 150	Hoogbegaafd
150+	Zeer hoogbegaafd

Wanneer is een kind hoogbegaafd?

Een kind is hoogbegaafd als het een IQ heeft van 130 of hoger. Ook wordt er gesproken over een aantal eigenschappen waar een hoogbegaafd kind aan voldoet. Hierbij kun je denken aan: doorzettingsvermogen, creativiteit van denken, et cetera. In de praktijk blijkt dat deze kenmerken niet altijd zichtbaar zijn bij kinderen, die tóch hoogbegaafd zijn. Vandaar dat je voorzichtig moet zijn met het beoordelen van hoogbegaafdheid aan de hand van deze kenmerken.

Ontwikkelingsvoorsprong

Bij het jonge kind ( 0-4 jaar ) wordt nog niet gesproken over hoogbegaafdheid. Als een kind op bepaalde ontwikkelingsgebieden vooruit loopt op leeftijdsgenoten heet dat een ontwikkelingsvoorsprong. Je ziet dat vaak op het verbale vlak, deze kinderen leren snel op een bepaald niveau communiceren en putten uit een grote woordenschat. Ook zijn er kinderen die bijvoorbeeld motorisch veel vlotter zijn dan hun leeftijdsgenoten.

Verbaal sterk

Als een kind verbaal heel sterk is, wordt er snel gedacht aan een ontwikkelingsvoorsprong op intellectueel gebied. Dit is mogelijk, maar hoeft niet. Kinderen die opgroeien in gezinnen waar veel met taal wordt gespeeld ( voorlezen, zingen, rijmen, praten met kinderen over dagelijkse bezigheden ) kunnen hierdoor ook een voorsprong ontwikkelen. Je ziet dan dat op de basisschool het verschil met andere kinderen kleiner wordt.

Als er echter een verbale voorsprong is en je ziet ook de volgende kenmerken terug, kun je denken aan een ontwikkelingsvoorsprong:

Kenmerken ontwikkelingsvoorsprong

De babytijd wordt gekenmerkt door een grote alertheid van het kind. Ondanks geboden regelmaat door de ouders is de baby veel wakker en heel alert. Ook wil het kindje dingen maar het nog niet toe in staat is. Hierbij kun je denken aan: zitten, kruipen, lopen, speeltjes vastpakken, zelf eten. Dit kan leiden tot grote frustratie.
Het kind is zeer onderzoekend, er lijkt een onstilbare honger te zijn naar ontdekken.
Als het kind gaat praten komt er geen einde aan de ‘waarom-vragen’.
Op deze leeftijd openbaart zich al de gevoeligheid van deze kinderen.
Deze kinderen kunnen geconcentreerd bezig zijn met een taak.
Een snelle verbale ontwikkeling.

Goed ontwikkeld geheugen

Het kind heeft een opvallend goed ontwikkeld geheugen.
Interesse voor levensbeschouwelijke onderwerpen en complexe onderwerpen.
Het kind leert zichzelf schoolse vaardigheden aan, zoals lezen en rekenen.
Perfectionistisch, stelt hoge verwachtingen aan zichzelf.

Kritisch ingesteld

Een kritische ingesteldheid tegenover volwassenen (leraren inbegrepen). Vaak zijn hoogbegaafde kinderen niet in staat om die kritiek op een goede manier te verpakken en over te brengen, waardoor het ‘brutaal’ over kan komen.
Veel hoogbegaafden zijn ook hoogsensitief.
Een apart gevoel voor humor.
Goede fijne motoriek.

Is mijn kind hoogbegaafd?

Op een gegeven ogenblik wil je misschien zeker weten dat je kindje hoogbegaafd is. Alleen een snelle ontwikkeling geeft daarin natuurlijk nog een duidelijk oordeel.
Als een kindje een jaar of 5 – 6 is, kan er al een intelligentietest worden afgenomen. Het is wel van belang om dit eerst op school te bespreken. Welke indruk de leerkracht heeft van je kind?

Goed contact

Een goed contact met de school is (ook) van belang als eventueel blijkt dat je kind hoogbegaafd is. Als de leerkracht hetzelfde idee heeft, is het niet altijd noodzakelijk een intelligentietest af te nemen. Er kan dan meteen gesproken worden over een plan van aanpak.
Heb je brandende vragen over de (vermeende) hoogbegaafdheid van je kindje? Stel je vraag (gratis!) aan Lia Keijzer, deskundige op gebied van Hoogbegaafde kinderen

Oorzaken hoogbegaafdheid

De precieze oorzaak van hoogbegaafdheid is nog niet bekend. Vaak wordt erfelijkheid aangewezen als mogelijke oorzaak maar zover wij weten is dit wetenschappelijk nog niet aangetoond. Opvallend is dat mensen met een bepaalde sociale stoornis (bijvoorbeeld: Syndroom van Asperger) vaker hoogbegaafd zijn dan anderen.

Hoogbegaafdheid en school

Voor leerlingen met een achterstand of die het ‘gemiddelde’ niveau niet aankunnen is er veel aandacht. Voor de groep die juist meer uitdaging nodig heeft, is er nog maar weinig – tot geen – aandacht.
Als de leerkracht je idee deelt, zou er gesproken kunnen worden over een doorstroom naar een volgende groep. Het is van belang dat een hoogbegaafd kind genoeg uitdaging krijgt. Leerkrachten verkijken zich nog wel eens op het sociale aspect. Er wordt dan gezegd dat het kind best slim is, maar nog niet zo goed in het contact met anderen. Dit moet het kind dan nog maar oefenen. Als een kind hoogbegaafd is, zal dit echter lastig zijn te ontwikkelen in de kleutergroep. Vaak is het zo dat het kind veel beter functioneert met oudere kinderen en is het dus juist goed om versneld door te stromen. Het is in een klassensituatie niet altijd duidelijk te zien of een kind hoogbegaafd is, kinderen kunnen dit ook verbergen achter aangepast gedrag of juist heel onaangepast gedrag.

Onderzoek

Als de leerkracht er een ander idee over heeft, kan het wel verstandig zijn om je kind te laten onderzoeken. Als zwart-op-wit staat dat je kind hoogbegaafd is, voel je je als ouder wat meer gesterkt in het gesprek met de school. Het is overigens prima als het kind thuis bezig is met schoolse vaardigheden, zolang je kind er zelf voor kiest.

Aansluiting met leeftijdsgenoten

Zoals hierboven omschreven kan het voor een hoogbegaafd kind lastig zijn te functioneren in een groep met leeftijdsgenoten. Het kind begrijpt niet, waarom andere kinderen niet snappen wat hij bedoelt. Omdat de sociale intelligentie vaak op een normaal niveau is ontwikkeld, bestaat er een verschil tussen de sociale intelligentie en de cognitieve ontwikkeling, hierdoor kan het kind in de war raken in sociale situaties.

Gevoelig

Ook is een hoogbegaafd kind vaak heel gevoelig en snapt het zaken die niet uitgesproken worden. Dit geeft afleiding in sociale situaties.
Belangrijk is dat zowel thuis als op school met het kind besproken wordt hoe hij in bepaalde situaties kan handelen. Het bespreken kan hem helpen in nieuwe situaties. Vaak is goed uit te leggen aan het kind dat hij op dit gebied geholpen moet worden.

Stimuleer je kindje

Stimuleer je kind met kinderen te spelen. Blijf in de buurt om hem op moeilijke momenten te leren hoe hij moet reageren. Tot slot wil ik nog opmerken dat het belangrijk is goed naar je kind te kijken, wat is in zijn belang? Zijn welzijn is immers het allerbelangrijkste.

Speciaal kinderlied!

Speciaal voor alle hoogbegaafde kinderen maakte Oudersenzo.nl in samenwerking met Kinderliedjes.info en KSK Pruductions een heel bijzonder kinderlied, om meer aandacht voor deze kinderen te krijgen en misverstanden uit de weg te ruimen. Songtekst en mp3 zijn gratis te downloaden.

Meer informatie

Kenmerken van een ontwikkelingsvoorsprong
Hoogbegaafd, wat betekent dit voor je kind?
Het gemiddelde in zijn ontwikkeling
Hoogsensitief en telepathisch – Hoe ga je ermee om?
Geestelijke ontwikkeling van je peuter
Bestaan nieuwetijdskinderen?
Nieuwetijdskinderen, ADHD en autisme

Bronvermelding

Tekst: Lia Keizer
Stockfoto: 123rf.com