Hoofdluis: Help, mijn kind heeft hoofdluizen!

Wat moet je met hoofdluis? Hoe kom je er weer vanaf? Is hoofdluis te voorkomen?

Hoofdluisjes zijn niet kieskeurig. Ze nestelen zich in ieders haar, vies of schoon. Luizen komen het meest voor bij kinderen die vaak in groepen bijeen komen (peuterspeelzalen, kinderdagverblijven, crèches, et cetera) omdat de kans dan groter is ermee in aanraking te komen. Je herkent het vaak als je je peuter vaak ziet krabbelen of tekenen van krabbelen op zijn hoofdje ziet. Hoewel sommige peuters helemaal geen erg hebben van hun kleine ongewenste bezoekers.

Plaaginsect

De hoofdluis is een klein insect dat behoort tot de dierluizen of Phtiraptera. Hij leeft van bloed van de mens en wordt daardoor gezien als een plaaginsect. Het opzuigen van bloed, doet hij gemiddeld 3 tot 6 keer per dag. Wanneer hij niet regelmatig aan bloed kan zuigen, verhongert hij en sterft hij binnen enkele dagen.
Hij zit het liefst op de hoofdhaar dichtbij de huid en zuigt het bloed door de zuigende steeksnuit. Hij is niet gevaarlijk en kan geen ziektes overbrengen.

Schoon en vies

Het is een fabeltje te denken dat luizen alleen in vies haar zitten, hij maakt er geen enkel onderscheid in, hoewel… zijn voorkeur gaat uit naar schoon haar. De luis kan zich veel sneller ontwikkelen in schoon en gewassen haar en veel minder snel in ongewassen, vet haar.
Hoofdluis is zeer besmettelijk en verspreid zich heel makkelijk van mens op mens. De kleding of haren moeten hiervoor wel met elkaar in contact komen, want een luis kan niet springen of vliegen. Maar een kapstok vol naast elkaar hangende jassen, is wandelend van jas, naar jas, heel makkelijk te besmetten!

De kriebels

Voor een luis bloed gaat zuigen wordt eerst een beetje speeksel aangebracht, dat een stolling remmende werking heeft. Op deze manier kan het luisje het bloed kan blijven drinken zonder dat het bloed stolt. Het speeksel van de luis zorgt voor een allergische reactie op je hoofdhuid en deze reactie veroorzaakt een irritante jeuk. Ook de vele bijtgaatjes van de luizen, zorgen voor een hevige jeuk. De jeuk is vaak een eerste aanwijzing voor dit onuitgenodigde gezelschap. Het luisje zelf is 2,5 tot 3 millimeter. Klein, maar met het blote oog toch goed zichtbaar. Zijn kleur is bruin tot grijs en hij is enigszins doorzichtig.

Zing mee met het luizenliedje

Favoriete plaatsen

Hoofdluizen hebben een hekel aan licht, daarom zitten het liefst op de donkere delen van de schedel. Achter de oren, waar het ook nog eens warm en vocht is, is een grote favoriet.
De luizen hebben ook nog wel een voorkeur voor temperatuur, van te koud of te warm kunnen ze zelfs sterven. Als een gastheer koorts heeft, zullen de luizen dan ook snel het lichaam verlaten.

Hoofdluis voorkomen

Voorkomen is altijd beter dan genezen, deel daarom geen borstels, kammen, kleding, mutsen, jassen, dassen, beddengoed, et cetera met elkaar. Probeer de school te overtuigen van het gebruik van luizenzakken (de meeste scholen gebruiken deze al standaard in hun luizenpreventieprogramma). Let op bij bepaalde attracties waarbij kinderen bijvoorbeeld een helm op hun hoofd moeten zetten. Gebruik hiervoor altijd een beschermend mutsje, die het haar afdekt voor je de helm (die ook door andere kinderen wordt gebruikt) op het hoofd zet. Controleer de hoofdhuid van je kind(eren) regelmatig.

Chemische behandeling

Bij de huisarts kun je een recept krijgen voor een luisdodend middel. Was de haartjes boven een wasbak om te voorkomen dat er chemische stoffen op het lichaam van je peuter komen. Na de behandeling is het belangrijk elke luis en neet te verwijderen met een speciale fijne kam. Dit gaat makkelijker als je na het wassen crème in het haar masseert.
Daarnaast is het ook belangrijk om verdere verspreiding te voorkomen, door de volgende stappen uit te voeren:

• Deel geen borstels, kammen, kleding, mutsen, jassen, beddengoed, et cetera.
• Was kleding en beddengoed op tenminste 50 graden Celsius of 20 minuten in de droger op de hoogste stand.
• Stop knuffelberen gedurende enkele dagen in een afgesloten vuilniszak.
• Borstels en kammen kunnen worden schoongemaakt met een desinfecterend middel.
• Vloerbedekking, autostoelen en matrassen grondig zuigen.
• Controleer 2 weken na de laatste behandeling elke dag bij alle gezinsleden op luizen en neten.

Voortaan alleen nog maar kammen bij hoofdluis

Dit voorjaar (2011) zijn er belangrijke wijzigingen geweest in de richtlijn hoofdluis. Hoofdluis bestrijd je vooral door goed te kammen. Omgevingsmaatregelen zoals knuffels wassen zijn niet meer nodig. Nu eerste luizencontroles op de scholen alweer achter de rug zijn, komen vragen over dit advies binnen. Hoeven ouders en scholen voortaan écht geen beddengoed, knuffels en jassen meer te wassen op minimaal 60 graden? Nee dus; uit onderzoek blijkt duidelijk dat er onvoldoende bewijs is dat dergelijke maatregelen effectief zijn. Luizen worden hoofdzakelijk via haar-haarcontact overgebracht. Er zijn geen aanwijzingen voor verspreiding via de omgeving.

Met deze aanpassing van de richtlijn sluit het Nederlandse advies aan op de internationale bestrijdingsadviezen. In de nieuwe richtlijn wordt de nadruk gelegd op het kammen eventueel in combinatie met een behandeling van het haar met een antihoofdluismiddel. Sinds enige tijd zijn in Nederland nieuwe antihoofdluismiddelen beschikbaar met als werkzaam bestanddeel dimeticon (een silicoonachtige stof). Dimeticon zorgt ervoor dat de hoofdluizen door een tekort aan zuurstof sterven. De werkzaamheid van dit middel is onomstreden en er ontstaat ook geen resistentie.

Bron: RIVM

Kan een hoofdluis zwemmen?

Al enkele jaren krijgt de LCI incidenteel de vraag of hoofdluizen via zwemwater over kunnen zwemmen naar andere kinderhoofden. Enige tijd geleden kwam deze vraag binnen nadat kinderen de toegang tot een zwembad was geweigerd omdat zij hoofdluis hadden. Onlangs werd de vraag opnieuw gesteld nadat ouders op Belgische websites hadden gelezen dat hoofdluis via zwemwater overdraagbaar is.

Zijn er in België andere hoofdluizen?

De geruchten zijn hardnekkig, maar er is geen enkele literatuurverwijzing te vinden waaruit blijkt dat hoofdluizen via zwemwater overgedragen worden. Canyon et al. (1) toonden aan dat, hoewel hoofdluizen onderdompeling in water kunnen overleven, overdracht van hoofdluizen via zwemwater zeer onwaarschijnlijk is.
Ook is er in België geen sprake van een ander type hoofdluis. Hoofdluizen hebben van nature de neiging om zich goed aan haren vast te houden, zo ook tijdens het zwemmen van de gastheer. Hoewel hoofdluizen niet kunnen zwemmen, verdrinken ze niet tijdens het zwemmen of wassen van de haren. Een verzwakte hoofdluis die onverhoopt de haren loslaat en al drijvend een ander kinderhoofd weet te bereiken, wordt niet in staat geacht daar nieuwe problemen te veroorzaken.

Badmuts en andere maatregelen niet nodig

Een badmuts dragen bij het zwemmen is dus niet nodig, maar andere maatregelen zoals het wassen van beddengoed, knuffels, jassen, het gebruik van luizencapes en het stofzuigen van de auto zijn volgens vernieuwde inzichten ook niet meer nodig. Dat scheelt heel veel tijd, geld en stress bij ouders van kinderen met hoofdluis! De LCI-richtlijn is daarom ook recent aangepast.

Nieuwe antihoofdluismiddelen

In de nieuwe richtlijn wordt de nadruk gelegd op het kammen eventueel in combinatie met een behandeling van het haar met een antihoofdluismiddel. Sinds enige tijd zijn er in Nederland nieuwe antihoofdluismiddelen beschikbaar met als werkzaam bestanddeel dimeticon (een silicoonachtige stof). Dimeticon heeft een fysische werking: bij een behandeling kapselt het polymeer de luis hermetisch in, waardoor deze door een tekort aan zuurstof sterft. De werkzaamheid is in diverse klinische studies meermalen bewezen. Deze behandeling leidt niet tot resistentie-ontwikkeling.

Oplossingen hoofdluis op natuurbasis

Moederkruidshampoo

Overgiet 20 g moederkruidbloemen met ½ liter kokend water.
Laat afkoelen.
Zeef het mengsel.
Was het haar dagelijks met dit aftreksel.
Na enkele dagen zijn de luizeneitjes verdwenen.

Aardappelwater

Kook 2 aardappelen in weinig water.
Laat ze afkoelen en zeef het mengsel.
Wrijf je haar in met het aardappelwater en laat drogen.
Kam grondig met een fijn luizenkam.

Bron: Kleine Kwaaltjes van Winiefred van Killegem

Hoofdluis in kaart gebracht

Hoofdluis, jaarlijks hebben circa 200.000 tot 250.000 basisschoolleerlingen in Nederland er last van. Vooral na de lange zomervakantie is het vaak raak. Voor ouders brengt een hoofdluisbesmetting veel gedoe met zich mee. Regelmatig controleren op hoofdluis bij kinderen is erg belangrijk om besmetting en verspreiding te voorkomen. In de strijd tegen hoofdluis kunnen ouders de Luizenradar.nl raadplegen.

Per postcodegebied

Luizenradar.nl geeft per postcodegebied een indicatie van het aantal hoofdluisbesmettingen. Ouders kunnen zo in één oogopslag zien of er bij hen in de buurt hoofdluis is en kunnen desgewenst voorzorgsmaatregelen nemen. Ouders en scholen wordt gevraagd om op Luizenradar.nl een melding te maken als ze hoofdluis hebben ontdekt. Op deze manier wordt altijd de meest actuele informatie over hoofdluis gegeven en worden andere ouders en scholen gewaarschuwd.

Schamen voor hoofdluis

Eenderde van de ouders zegt zich te schamen als hun kind hoofdluis heeft. Moeders geven vaker aan zich te schamen dan vaders (36% vs. 27%), zo blijkt uit onderzoek*. Ruim eenderde van de ouders zegt de afgelopen vijf jaar te maken hebben gehad met hoofdluis. Het is niet de vader, maar de moeder die vaak de besmetting ontdekt (20% vs. 80%). In drie van de tien gevallen constateert de school hoofdluis bij het kind.

Akelig

Uit het onderzoek van onderzoeksbureau Kien, blijkt ook dat de meerderheid van de ouders hoofdluis het meest akelige beestje vindt om aan te treffen bij hun kinderen. Zelfs de teek haalt het niet bij de hoofdluis. Hoofdluis wordt dan ook serieus genomen; regelmatig controleren op hoofdluis is een maatregel die door bijna 75% van de ondervraagden wordt genomen om hoofdluis te voorkomen. Negen op de tien controleren zelfs extra als er hoofdluis bij kinderen in de buurt is geconstateerd.

Ergernis

De verantwoordelijkheid voor het voorkomen van hoofdluis ligt volgens twee derde van de ouders bij de ouders zelf en ruim acht op de tien ergeren zich dan ook aan andere ouders die geen maatregelen nemen om hoofdluis te voorkomen en/of te bestrijden. Minder dan een kwart van de ouders legt de verantwoordelijkheid met name bij de school en acht op de tien vinden dan ook dat hun school voldoende maatregelen neemt om hoofdluis tegen te gaan.

Huis op z’n kop

Bij een hoofdluisbesmetting staat vaak het hele huis op z’n kop. Ondanks dat het RIVM eerder dit jaar liet weten dat maatregelen zoals het wassen van beddengoed, knuffels, jassen en het stofzuigen van de auto niet meer nodig zijn om hoofdluis te bestrijden, nemen veel ouders deze maatregel nog steeds. Het huis schoonmaken is zelfs de nummer 1 grootste ergernis van ouders bij een hoofdluisbesmetting (59%). Gevolgd door het kammen van de haren (19%) en de jeuk (13%) die ermee gepaard gaat.

Meer informatie

Zing mee met het gratis te downloaden luizenliedje
Hygiëne: Een schone peuter
Kinderziekten – Welke kinderziekten zijn er?
Beertje Anders heeft hoofdluis (pdf)
Luizenrader meldt een flinke daling van de hoofdluismeldingen

Bronvermelding

Tekst: Marion Middendorp
Stockfoto: 123rf.com