In 2021 kwam een dierbaar familielid te overlijden. Tijdens het op- en ontruimen van zijn woning, vond ik een soort van dagboek van zijn vader. De overledene was in 1944 zelf nog maar een dreumes. Zijn vader woonde destijds in Amsterdam en beschreef (in briefvorm) zijn leven, gedurende de laatste maanden van de oorlog (hongerwinter 1944/1945).
Hongerwinter
Het dagboek geeft een eerlijke kijk in het leven van een jong gezin tijdens de hongerwinter, de laatste maanden van de oorlog. Zijn woorden schetsen een historisch beeld, juist omdat het geen bedachte woorden zijn uit een geschiedenisboek, maar ware momenten beschrijven uit een doorsnee jong gezinsleven. Het lezen over het leven van dit gezin tijdens de hongerwinter, maakte op mij diepe indruk en daarom wil ik het graag met jullie delen. Het is te groot om in één geheel te plaatsen, dus de komende tijd zal ik nieuwe pagina’s toevoegen. Om de authenticiteit zoveel mogelijk te behouden, heb ik de tekst volledig overgenomen, dus inclusief de gebruikte spelling in die tijd.
Om de privacy te waarborgen heb ik de namen gewijzigd.
November 1944
Onze laatste brieven welke wij U zonden waren gedateerd 22 October 1944. Wij hopen dus gaarne dat al de overige hier tusschen geschreven brieven, na korter of langer tijd nog in jullie bezit zijn gekomen. De laatste levensteekens welke wij uit Zeeland kregen waren op 25 October 1944 en wel een Roode kruis kaart voor Hansje van Oma Bergsma d.d. 16 October en een Roode Kruis kaart van opa Bergsma voor ons allen d.d. 17 October, alsmede een Rode Kruiskaart van Oma Jansen voor ons allen d.d. 14 October 1944. De brief van 22 October gaat hier aangehecht bij (wij ontvingen deze brieven op 29 November terug met de mededeeling “Verbinding verbroken”).
Teneinde nu, daar het wel heel lang zal duren, alvorens wij elkaar weer kunnen schrijven en misschien nog wel langer voordat wij elkaar kunnen spreken, niets te vergeten, zal ik thans alle belangrijke voorvallen regelmatig van maand tot maand, gaat het nog langer duren, dan van week tot week, en gaat het erg lang duren, dan van dag tot dag noteren om, zodra de verbinding is hersteld U allen een uitvoerig document te kunnen doorzenden, waaruit U al onze belevenissen kunt lezen. Bewaar het goed, wij willen het weer terug hebben omdat het vooral voor de kinderen, later een herinnering zal zijn aan het door hun mede beleefde. Tot en met October zijn wij dus, wanneer U aangehechte brief zult hebben gelezen geheel “bij”.
Volgen hier thans de voornaamste gebeurtenissen over de maand november.
Drie liter brandolie
Wij hebben deze maand van kantoor gelukkig drie liter brandolie gehad en dat is een reuze uitkomst, want de olie is hier niet te betalen fl. 40,= per liter. Wij hebben echter geen lampje en oor daar is geen aankomen meer aan. Voor een eenvoudig lampje met zoo’n blikje erachter wat je vroeger jaren op een trapportaal hing of zoo, wordt hans fl. 40,= betaald. Wij hebben nu maar ons theelichtje in gebruik genomen en zitten nu met een miniem klein pitje ons zoo’n beetje te behelpen. Wij gaan al heel vroeg naar bed, ca. 6 a 7 uur en staan pas om half negen op. Want met onze kolen moeten wij ook heel erg voorzichtig zijn. Wij branden alleen de kachel in de kamer en koken en smoken hier heel den dag. Het is hier thans zoo’n beetje een gaarkeuken.
In het trappenhuis hier heeft haast niemand kolen. Iedereen komt hier nu zijn potje warmen en water halen, dat geeft wel een boel drukte maar ook een hoop gezelligheid, wij zijn nooit zonder menschen. Doch wij achten ons verplicht elkaar te helpen. Wie weet hebben wij straks op onze beurt hun weer nodig.
Deze maand zijn verjaard Opa Jansen, Tante Sjaan, Oom Bo en Mies. Geen van allen hebben wij ze kunnen bereiken, uitgezonderd oom Bo, die heb ik namens de geheele familie in Zeeland als een vertegenwoordiger een felicitatiebrief gezonden.
Verminderde rantsoenen
Het kantoor begint nu om half tien tot half een en van half twee tot half vier, in verband met koude en duisternis en zeer verminderde rantsoenen. Dit blijft voorlopig zoo. Des Zaterdag’s zijn wij gesloten. Wij ontvingen deze maand nog van kantoor 5 pond peulvruchten.
Hier deze maand een hoop menschen doodgeschoten. Twee villa’s hier drie minuten vandaan des nachts in de asch gelegd omdat er een mof was doodgeschoten. De terreur neemt hier hand over hand toe. N.S.B.ers niet meer te zien.
27 November een brief van oom Bo ontvangen uit Ooster-Blokker. Truusje weer heelemaal beter. Moet echter worden bijgewerkt, want is erg achter. Onderwijzeres zeer tevreden omtrent haar vorderingen.
Thans eten wij nu uit de gaarkeuken. Dat valt wel mee. Het zijn porties van 3/4 liter. Maar soms is het nogal dun uitgevallen. We zijn wel erg achteruit geboerd hoor. Tot en met October hebben wij niets te kort gehad en hadden nog dagelijks onze buiken vol. Maar nu hebben wij wel eens honger hoor. De rantsoenen zijn thans zoo weinig. 1000 gram brood per week en 5 kilo aardappels, 1 ons kaas, geen boter en geen melk meer, geen suiker, jam, stroop of vleesch, niets meer. Ook geen rookertje meer. Dat zal een vreselijke winter worden.
Truusje heeft een weekje extra voeding gehad, toen is het weer al ingetrokken. Toos krijgt nog gelukkig haar rantsoenen, doch ook dat is zeer weinig, en wordt in het gezin opgemaakt. Maar het zal nog wel erger worden vrees ik.
“Ware woorden uit de hongerwinter, Amsterdam 1944-1945” wordt vervolgd
>> volgend deel
Meer informatie
Het volledige dagboek “Hongerwinter in Amsterdam”
Bronvermelding
Tekst: Uit het dagboek van Gerard Bergsma
Stockfoto: 123rf.com
