Hoe stimuleer je eerlijkheid?
Door ervaring en opvoeding hebben we zelf geleerd hoe belangrijk eerlijkheid is in het leven. Eerlijkheid wordt gewaardeerd door je omgeving, omdat mensen je dan durven vertrouwen en weten wat ze aan je hebben. Eerlijkheid is ook belangrijk voor je eigenwaarde: het vraagt moed en zelfrespect om voor je fouten uit te komen en jezelf te zijn. Een belangrijke eigenschap, dus. Maar hoe stimuleer je eerlijkheid bij je kinderen?
Waarom liegt een kind?
Om te weten hoe je eerlijkheid stimuleert bij een kind, is het ook belangrijk om te weten waarom een kind liegt. Bijzonder is dat een kind vanaf de geboorte absoluut niet geneigd is iets anders te verkondigen dan de waarheid. Liegen, verzwijgen en je beter voordoen zijn vaak het gevolg van sociale druk: we hebben een natuurlijke behoefte ons sociaal geaccepteerd te voelen en daarvoor moeten we wel goed voor de dag komen! Soms kan ook overlevingsinstinct de oorzaak zijn: zelfs het eerlijkste kind zal liegen als het daarmee zijn hachje kan redden van een gevaarlijke bedreiging.
Kinderen liegen omdat ze zich schamen, omdat ze bang zijn voor straf, om een vervelende situatie uit de weg te gaan, om ‘erbij’ te horen. Maar ze kunnen ook liegen wanneer ze ervan overtuigd zijn dat er toch geen begrip is voor hun zaak.
Vertrouwen is de basis
Eerlijkheid en vertrouwen gaan hand in hand. Mensen vertrouwen jou als je vaak eerlijk bent. Maar het werkt ook andersom: als jij vertrouwen hebt in je kind, durft het zich ook eerlijk naar jou op te stellen. Straal dus uit dat je vertrouwen hebt in je kind en dat het voor álles bij jou terecht kan. Vertrouw ook werkelijk op je kind, dat het de fouten die het maakt zelf kan oplossen: al dan niet door bij jou aan te kloppen. Als een kind voelt dat zijn of haar ouder vertrouwen heeft, voelt het onbewust dat het nergens over hoeft te liegen en open kan zijn.
Het goede voorbeeld
Je kunt wel zeggen: “je mag niet liegen”, maar als jouw gedrag als ouder een andere boodschap brengt hebben die woorden weinig nut. Kijk dus altijd goed naar jullie eigen gedrag als opvoeders. Het zit soms in kleine dingetjes! Melden jullie de kinderen bijvoorbeeld ziek, om een dagje eerder op vakantie te gaan? Dan lieg je tegen school, en dat zien de kinderen ook. Verstop jij je wel eens achter het gordijn als de buurvrouw aanbelt? Zeg je trots tegen je kind; “kijk, de caissière heeft me teveel geld teruggegeven”, zonder terug naar de winkel te gaan? Doe je tegen je schoonmoeder alsof je ontzettend blij bent met een cadeau, om vervolgens thuis om het cadeau te lachen? Zo leert je kind dat het oké is om oneerlijk te zijn.
Praat met je kind
Maar natuurlijk is niemand honderd procent eerlijk. Soms kies je bewust voor een ‘leugentje om eigen bestwil’ om iemand te beschermen, of heb je een andere goede reden waarom je niet eerlijk bent. Geen probleem, maar bespreek dit met je kind. Leg uit waarom je hiervoor kiest en waar je mee worstelt. Kinderen leren zo dat iedereen het soms moeilijk vind om eerlijk te zijn, en dat je ook spijt kunt hebben van een keuze.
Breng normen en waarden bij
Groepsdruk is een belangrijke reden voor kinderen om te liegen of oneerlijk gedrag te vertonen. Oefen daarom al van jongs af aan met situaties waarin groepsdruk een individuele keuze kan beïnvloeden. Een teamsport is hier vaak heel geschikt voor, zeker wanneer je regelmatig met je kind bespreekt waaróm het belangrijk is om je eigen keuze te maken. Ook boeken kunnen een leerzaam middel zijn om moeilijke situaties met (on)eerlijkheid en groepsdruk te bespreken en begrijpen.
Beloon eerlijk gedrag
Als een kind bij je komt om op te biechten dat het een koekje uit de trommel heeft gestolen of een vriendje heeft gepest, wees dan niet (te) boos: laat zien dat je eerlijk gedrag waardeert. Praat over de ernst van een situatie, over de consequenties van zijn gedrag, en bedenk samen hoe je kind beter had kunnen reageren. Een volgende keer durft je kind dan hopelijk nét wat eerder bij je aan te kloppen, in plaats van dat het bang is voor de straf die volgt op zijn of haar eerlijkheid.
Vertrouwen uitstralen, communiceren en het goede voorbeeld stellen: zo kom je al een heel eind in het stimuleren van eerlijkheid bij je kind!
Meer informatie
Hoe maak je je kind weerbaar tegen groepsdruk?
Leugentjes om bestwil in de opvoeding. Is dat verantwoord?
Hoe vergroot je zijn zelfvertrouwen?
Welke levenslessen geef jij mee aan je kinderen?
Fantasie, fictie, spel, leugens en werkelijkheid. Hoe houd je ze gescheiden?
Hoe werken beloningssystemen? En voor wie zijn ze geschikt?
Bronvermelding
Tekst: Irène Storm
Stockfoto: 123rf.com
