Het nut van straffen, of is positief belonen toch beter?

Het nut van straffen… of is positief belonen toch beter?
Stickers laten verdienen of toch een time-out op het strafbankje in de gang? Een corrigerende tik kan dat wel of niet anno 2021? Kinderen gaan op zoek naar grenzen. Het is aan jou, als ouder, de taak om ze die grenzen te geven.

Straffen en belonen

Het doel van straffen en belonen is het gedrag van je kind bijsturen. Door te straffen wordt ongewenst gedrag ontmoedigd en goed gedrag wordt bekrachtigd door beloningen. Zo leert je kind hoe hij zich hoort te gedragen. Gewenst gedrag is afhankelijk van de (sub)cultuur waarin het gezin leeft.
Straffen en belonen is een methode die snel resultaat oplevert. Je vermijdt discussies in de toekomst doordat je kind duidelijk leert wat de grenzen zijn en wat er van hem verwacht wordt. Hierbij is het wel belangrijk dat straffen en belonen consequent gebeurt en dat beide ouders dezelfde regels toepassen. De meest gebruikte methodes zijn de time-out en het afnemen van privileges.

Opvoedmethode

Welke methode je toepast, hangt af van je opvoedmethode. Je opvoedmethode wordt bepaald door je persoonlijkheid, de situatie waarin je gezin zit en het doel dat je wilt bereiken. Hierbij is het doel een zeer belangrijke factor. Bijvoorbeeld: hoe zie jij je kind als het volwassen is? Dit bepaalt in grote lijnen hoe je reageert op bepaalde situaties binnen de opvoeding. Straffen en belonen past binnen sommige opvoedmethodes en helpt je kind de regels van het gezin en de samenleving aan te leren. Dit is vooral het geval bij opvoedmethodes waarbij sociale aanpassing centraal staat.

Bij situaties waarbij het gedrag snel bijgestuurd moet worden, kan straffen en belonen ook helpen. Bij een gevaarlijke situatie bijvoorbeeld heb je als ouder weinig tijd om te luisteren naar je kind en moet je snel reageren.

Doen wat je zegt is belangrijk

Er zijn allerlei manieren van straffen. Als ouder zijnde heb je vast wel eens naar de allerlei opvoedprogramma´s gekeken. Daar zie je vaak grote bengeltjes veranderen in de meest schattige engeltjes. Ook in die programma´s wordt gebruik gemaakt van straffen en belonen. Consequent zijn en blijven is erg belangrijk. Zodra je afwijkt van de afgesproken regels en laat je teveel de teugels vieren, dan kan je kind “de macht” weer overnemen.

Wees consequent

Doe wat je zegt wanneer je je kind waarschuwt. Bijvoorbeeld: Je ziet dat je kind gedrag vertoont wat in jouw ogen onverdraagzaam is. Waarschuw je kind en vertel hem wat het met je doet en wanneer het nogmaals voorkomt, welke consequentie daaraan vast zit (denk bijvoorbeeld aan een time-out om het kind tijd te geven om na te denken over zijn gedrag). Belangrijk is dat je daadwerkelijk doet wat je zegt. Voer de consequentie direct uit en exact zoals je deze zojuist hebt uitgesproken. Doe je dit niet, dan laat je ruimte over en is je kind de grens weer kwijt. Spreek ook tijdens het uitvoeren van de consequentie duidelijk uit waarom je op deze manier handelt en vertel nogmaals de afgesproken consequentie.

Time-out

Maak gebruik van een strafplekje voor een time-out. Dit kan een mat, een stoeltje, de trap of een hoekje zijn. Waak ervoor dat je één plek gebruikt. Duidelijkheid is te allen tijde erg belangrijk voor je kind. Na de time-out is het belangrijk dat je samen met je kind het bestrafte gedrag bespreekt en dat je jouw kind de mogelijkheid biedt zijn excuses te maken. Accepteer die excuses door bijvoorbeeld je kind te knuffelen. Zo merkt je kind dat je niet boos blijft en dat het weer goed gemaakt kan worden.

Belonen

Belonen werkt net eender. Je beloont het goede gedrag. Je spreekt van te voren met je kind af hoe hij punten/stickers/knikkers kan verdienen. Dit kan zijn omdat je kind een hele dag geen conflict is begonnen, maar ook bij het helpen uitvoeren van bepaalde huishoudelijke taken. Door een beloning in het vooruitzicht te stellen, wordt het kind gestimuleerd om zich aan de regels te houden. Je kunt bijvoorbeeld afspreken dat bij tien punten/stickers/knikkers er een ´cadeautje´ mag worden uitgezocht.

Natuurlijk kun je er ook voor kiezen niet met materiële dingen te belonen, maar met aandacht. Zo kun je belonen met langer opblijven, een spelletje doen, langer buiten spelen of simpelweg belonen met complimenten. Tenslotte is een kinderhand snel gevuld.

Alternatieven voor straffen en belonen

Echter kan belonen ook een vorm van manipulatie zijn. Door je kind te belonen met een snoepje, hoop je dat je kind zich een volgende keer weer goed gedraagt. Het resultaat kan echter zijn dat kinderen bepaald gedrag gaan vertonen om snoepjes te verdienen, niet vanuit een innerlijke motivatie. Het boek “Opgroeien in vertrouwen” geeft uitleg en voorbeelden en gaat uitgebreid in op alternatieven voor belonen en straffen. Ieder hoofdstuk eindigt met oefeningen.

Empathie

Het gedrag van je kind beïnvloeden zonder het te straffen of belonen is mogelijk. Het vereist veel inspanning en tijd. Empathie staat centraal in deze manier van opvoeden. Als je naar je kind luistert, zal het ook naar jou luisteren.
Luisteren naar je kind wilt niet zeggen dat je gehoorzaamt aan je kind. Door te luisteren naar je kind weet je wat er in je kind omgaat en waarom je kind bepaald gedrag vertoont. Door met je kind te praten en te vertellen wat er in jou leeft, maak je je kind duidelijk waarom je bepaald gedrag verwacht. Hierbij is het belangrijk dat de communicatie op niveau van het kind gebeurt.

Sociaal aanvaardbaar gedrag kan je je kind leren door inzicht te geven in de emoties van anderen. Dit kan je bijvoorbeeld doen met een rollenspel of poppenkast waarbij je een bepaalde situatie waarbij het kind ongewenst gedrag vertoonde naspeelt.

Aanvaard je kind zoals hij is

Weet waarom je kind op zijn manier reageert en aanvaard je kind zoals hij is. Sommige kinderen worden bijvoorbeeld agressief als ze honger hebben, terwijl anderen juist stil worden. Soms kunnen bepaalde situaties ook ongewenst gedrag veroorzaken. Zo kan een drukke winkel je kind zenuwachtig en onhandelbaar maken, waardoor het ongewenst gedrag gaat vertonen. Maar ook kunnen vermoeide kinderen agressief zijn tegenover elkaar. Door de kinderen bijvoorbeeld af te leiden met een rustige activiteit voorkom je dat ze elkaar gaan slaan of onverdraagzaam zijn.

Dus wees alert en weet wat er in het hoofd van je kind omgaat, zodat je op de juiste manier ernaar kunt handelen. Door tijdig in te grijpen, voorkom je ongewenst gedrag.

Als laatste is het heel belangrijk dat je tijd en energie steekt in de band tussen jou en je kind. Doe met regelmaat iets leuks samen, zodat de vertrouwensband groeit en je kind sneller naar je zal luisteren en gehoorzamen.

Straffen van toen

Bij onze ouders ging het straffen er vaak anders aan toe dan anno 2013. De gezinnen waren vaak groter. De jongsten binnen het gezin werden vaak opgevoed door de oudere kinderen, want vele ouders waren vaak beiden aan het werk. Ook werden huisarrest, voor straf naar je kamer, zonder eten naar bed en de corrigerende tik in die tijd vaker gebruikt, terwijl je die straffen in deze tijd nog weinig tegenkomt.

Wat is beter?

Moet je nu straffen of juist positief belonen? Wat is de beste methode voor jouw kind?
Er bestaat niet één bepaalde manier van opvoeden die bij iedereen past. Elk kind is anders. Luister goed naar je gevoel en behandel je kind met respect. Kijk en luister goed naar je kind, zodat je kan zien wie hij echt is en wat hij nodig heeft.

Hee Kleintje – 50 Beloningsposters

Je kunt er voor kiezen je kind te belonen middels beloningsposters. Afgezien van het feit dat deze van Hee Kleintje er heel schattig uitzien, kunnen ze ook een positieve uitwerking hebben op je kindje.

Je kunt zelf op de posters invullen waar je met je kindje op wilt oefenen of waar je hem voor wilt belonen. Denk bijvoorbeeld aan het belonen van plassen en poepen op een potje, een hele nacht doorslapen zonder naar beneden te komen of lief te hebben gespeeld. Je kunt het zo persoonlijk, zo makkelijk, en zo specifiek maken als je zelf wilt. Dat maakt de posters geschikt voor iedereen en voor kinderen van veel verschillende leeftijden.

Vul bovenaan de poster in welk gedrag je graag wilt belonen en leg uit dat voor elke keer dat het goed gaat er een sticker te verdienen valt. Ook spreek je samen af welke beloning er tegenover een volle poster staat!

Meer informatie

Hoe belangrijk is uitgestelde aandacht en hoe leer je dit je kind?
Hoe kinderen leren liegen? Door ons!
Zo belangrijk zijn normen en waarden voor kinderen!
Time-out op de gang. Werkt dat wel?
De zin en onzin van straffen
Hoe werken beloningssystemen? En voor wie zijn ze geschikt?
Verwennen, scoren op de korte termijn
Opvoeding van een peuter, hoe moeilijk kan het zijn?
Hoe vergroot je zijn zelfvertrouwen?
Je geduld verliezen. Menselijk maar niet wenselijk.
Complimenten geven – Het geven van complimenten aan je kind: de do’s & don’ts

Bronvermelding

Tekst: Marjolein van Driel
Stockfoto: 123rf.com