Hechtingsproblematiek, wanneer een veilige hechting niet lukt

Marjolein van Driel

3 jaar geleden

Hechtingsproblematiek, wanneer een veilige hechting niet lukt

Hechtingsproblematiek – Is het te voorkomen? En hoe ga je hiermee om?

“Het lukt me maar niet om tot Doortje (7) door te dringen. Het lijkt alsof zij zich voor me afsluit en dat zij niks met mij te maken wil hebben. Het enige wat we nog doen is ruziemaken. En het lijkt steeds erger te worden. Gisteren nog, zij sloeg me. Met haar vlakke hand in mijn gezicht, terwijl ik alleen maar bij haar kwam zitten en aan haar vroeg waarmee zij aan het spelen was. Wat doe ik toch verkeerd? Hoe kan ik haar nu laten zien dat ik van haar hou en dat ik er voor haar ben en blijf? Zal zij ooit begrijpen dat ik vroeger niet voor haar kon zorgen, omdat ik zelf zo ziek was?”

Hechtingsproblematiek

Een hechte band hebben met je kind is het mooiste wat er is. Je wilt tenslotte allemaal dat je kind zich veilig en geborgen bij je voelt en dat het in een vertrouwde omgeving kan opgroeien. Het krijgen van een band met een volwassene is één van de belangrijkste ontwikkelingsfasen van een kind. Toch kan het voorkomen dat er een hechtingsproblematiek is of ontstaat. Hoe uit zich dit? Hoe ga je er mee om en wat kun je eraan doen?

Wat is hechtingsproblematiek/hechtingstoornis?

Hechtingsproblematiek is een serieus probleem. Een hechtingsproblematiek ontwikkelt zich meestal in de eerste vijf levensjaren van het kind. Bij deze stoornis is de natuurlijke hechting, die kinderen normaal gesproken hebben met hun ouders of directe omgeving, niet goed op gang gekomen. Vaak komt dit door een traumatische ervaring of doordat kinderen korte of lange tijd in een onveilige situatie hebben gezeten, waarin veel stress en weinig aandacht voor het kind is geweest. Verwar dit absoluut niet met een gebrek aan liefde, want dat is juist niet het geval.
Als voorbeelden van situaties waar hechtingsproblematiek een rol kunnen spelen, kun je denken aan adoptie– of pleegzorgkinderen, bij verlies van een ouder of wanneer ouders/opvoeders niet voldoende aanwezig zijn door ziekte of problemen.

Hoe uit hechtingsproblematiek zich?

Het lijkt erop dat je kind geen liefde voelt en de emoties diep begraven liggen. Je kind kan bewust gemeen en kwetsend zijn naar personen toe die dichtbij ze staan. Het is moeilijk door zijn “pantser” heen te komen. Het kan zijn dat je kind zich opstelt als volkomen koel en onverschillig, waarbij het lijkt alsof niets uitmaakt. Of hij kan juist extreem claimerig zijn, of enorm opstandig en boos zijn. De boosheid kan zich uiten doordat je kind driftbuien heeft of agressief gedrag vertoont door te bijten, krabben en slaan. Dwangmatig leiding willen houden, geremde emoties, moeite met overzicht, moeite zich te binden, een zwak zelfvertrouwen, manipulatief zijn, snel beledigd of afgewezen voelen en controle willen houden, zijn allemaal uitingen die met hechtingsproblemen te maken kunnen hebben. De uitingen van kinderen met een hechtingsstoornis zijn uiteenlopend en per kind verschillend.

Hoe ga je ermee om?

De problemen die bij een hechtingsstoornis ontstaan kunnen voor een groot deel worden voorkomen. Het belangrijkste uitgangspunt van elke situatie met betrekking tot kinderen die moeite hebben zich te hechten, is dat ze een veilige, stabiele situatie nodig hebben. Als er in de thuissituatie veel stress en onrust is, kan een andere omgeving als rustpunt gelden voor je kind. Belangrijk is dat er stabiele personen in de omgeving zijn die duidelijkheid, structuur en grenzen aan kunnen bieden. Zo zou bijvoorbeeld een goede stabiele situatie op het kinderdagverblijf of een fijne plek in een pleeggezin een uitkomst bieden. Lukt het niet om een stabiele situatie te creëren, wees dan niet te trots, maar zoek hulp!

Behandeling

Als je niet goed weet waar je naartoe kunt met je problemen, kun je altijd terecht bij je huisarts. Je huisarts weet vaak precies naar welke instanties of therapeut hij je het beste kan doorverwijzen. Een traditionele therapie zal het niet snel worden aangezien er dan eerst een vertrouwensband moet worden opgebouwd tussen het kind en de therapeut. Van daaruit kan een kind zich verder ontwikkelen. De ontbrekende vertrouwensband is juist het probleem wat moet worden aangepakt.

Hulp aan huis

Het is beter wanneer de hulp aan je kind thuis wordt aangeboden. Zo kan de therapie worden aangepast op jullie thuissituatie. En daarbij hoeft je kind niet eerst de vertrouwensband op te bouwen met de therapeut, maar gaat het puur en alleen om de verbetering van de band tussen jou en je kind.
Het is de bedoeling dat je zoveel mogelijk zelf een betekenis gaat geven aan het gedrag van je kind. Jij bent hier de expert, want jij kent je kind nu eenmaal het beste. De hulpverlener gaat uit van de positieve dingen die je doet en helpt je de negatieve te corrigeren. Zo wordt er door een goede samenwerking een positieve en stabiele thuissituatie gecreëerd.

Je kunt ook je situatie eens (laten) filmen en daar samen met je gedragstherapeut naar kijken. Als je ziet dat je kind goed reageert op bepaald gedrag, zul je dit sneller en vaker toepassen en wordt het een gewoonte. In het begin zal het misschien als gemaakt aanvoelen, maar na veelvuldig herhalen zal het snel aanvoelen als een natuurlijke reactie.

Tips

Je kind wilt vaak de controle houden op de wereld door te manipuleren. Door te zorgen voor de juiste structuur neem je al een groot deel van zijn angsten weg. Gebruik niet al te strenge regels, maar zorg ervoor dat hij weet waar het aan toe is.

Je kind kan zich bedreigd voelen door gezinsleden. Ook kan hij bang zijn voor diepgaande relaties. Probeer hem daarom afstandelijk te benaderen.

Je kind heeft een minder ontwikkeld geweten, daarom is het beter om niet op zijn schuldgevoel in te werken. Hij zal niet goed weten hoe hij erop moet reageren en dat zal leiden tot gedrag dat je juist niet wilt zien.

Het is belangrijk dat je kind doorkrijgt dat je er voor hem bent en dat je te vertrouwen bent. Dreig daarom nooit met straffen die je niet kunt nakomen. Probeer er een positieve draai aan te geven door complimentjes te geven, zodat het meer zelfvertrouwen krijgt. Positiviteit staat te allen tijde centraal.

Doordat je kind snel afgeleid kan zijn, zal het niet alles onthouden wat je tegen hem zegt. Blijf daarom duidelijk vertellen wat je van hem verwacht. Hij kan in de war raken als dingen niet goed zijn uitgelegd. Bereid daarom ook onverwachte verrassingen of gebeurtenissen goed voor.

Ervaringen

Els is een moeder van twee kinderen. Door huiselijk geweld heeft zij haar kinderen een aantal maanden bij haar ouders ondergebracht, terwijl zij zelf in het blijf-van-mijn-lijf-huis zat. Het huiselijk geweld is natuurlijk al een traumatische ervaring voor haar kinderen, maar het feit dat zij regelmatig door verschillende mensen werden opgevoed, maakt de boel niet makkelijker. Nadat zij de zorg weer op zich had genomen, kreeg zij een korte periode later een auto-ongeluk, waardoor zij wederom de opvoeding en de zorg voor haar twee meisjes deels moest overdragen aan anderen.

Huiselijk geweld

De oudste (6) van haar twee meiden heeft overduidelijk meer last van hechtingsproblemen dan de jongste. Waarschijnlijk omdat zij het huiselijk geweld bewuster heeft meegemaakt. Haar dochter vertoont bijna alle gedragsuitingen die bij hechtingsproblemen voorkomen. Els probeert zoveel mogelijk structuur en stabiliteit te creëren en krijgt ze hulp van een gezinscoach en orthopedagoog.

Ze heeft met beide kinderen duidelijke afspraken gemaakt. Ook al heeft de jongste minder problemen, ze vindt dat er één lijn getrokken moet worden om de beste stabiliteit binnenshuis te kunnen creëren. Els waarschuwt drie keer bij ongepast gedrag en daarna worden ze voor straf op de trap gezet. Als de meiden weglopen van hun time-out worden ze consequent teruggezet. Tevens werken zij met een beloningsbord om alles zoveel mogelijk positief te benaderen en geeft ze aan dat ze zich bewust is dat het belangrijk is dat gemaakte afspraken en beloftes nagekomen moeten worden.

Even apart

“Bij aanhoudend negatief gedrag neem ik haar apart en gaan we bijvoorbeeld één op één een boswandeling maken. Zo probeer ik de negatieve spiraal te doorbreken. Bij een heftige driftbui neem ik haar in mijn armen tot ze volledig gekalmeerd is. Wat ook heel belangrijk is, is dat ik duidelijk van tevoren aangeef wat er gaat gebeuren. Zo moest ik laatst enkele dagen in het ziekenhuis verblijven. Dit heb ik dagelijks met hen besproken. Ik legde hen duidelijk uit waarom mama een aantal dagen weg moest en wie er dan voor hen kwam zorgen.”

Relatiegestoorde kinderen

In het boek ‘relatiegestoorde kinderen’ van G. de Lange kun je onder andere opvoedingstips vinden welke je helpen om je kind uit zijn isolement te laten komen. De Lange heeft jarenlang als orthopedagoog gewerkt met kinderen die hechtingsproblemen hadden.