Coeliakie is een chronische darmaandoening, zich kenmerkend door een aangeboren glutenintolerantie die bij een onaangepast dieet leidt tot een beschadiging van het darmslijmvlies. De kenmerkende maag-darmklachten gaven de aandoening haar naam: ‘koilia’ is Grieks voor buik.
Glutenintolerantie of glutenallergie?
Er wordt vaak gesproken over glutenallergie, maar een glutenallergie bestaat niet. Je kunt wel allergisch zijn voor tarwe, dat heet dan een tarwe-allergie, maar dit komt niet zoveel voor. Waar wordt gesproken over ‘glutenallergie’ wordt eigenlijk ‘glutenintolerantie of coeliakie’ bedoeld. Het wordt ook wel ‘glutensensitiviteit’ genoemd.
Wat zijn gluten?
Gluten is een mengsel van eiwitten dat van nature voorkomt in bepaalde granen. Je vindt ze dus in producten die gemaakt zijn met deze granen. Denk bijvoorbeeld aan: brood, koek, pasta, beschuit, gebak, maar ook in producten waar je het misschien minder van verwacht zoals: soep, worst, bindmiddel, vla, drop of kant-en-klare saus. Als je een intolerantie voor gluten hebt, is het dus belangrijk dat je bij ieder product op het etiket leest welke ingrediënten het product bevat.
Waar zitten gluten in?
Om de gluten te herkennen is het belangrijk dat je weet waar ze zich in bevinden. Het begrip ‘granen’ is wel erg algemeen. De granen die gluten bevatten zijn:
Rogge
Tarwe (ook spelt en khorosantarwe)
Gerst
Glutenvrij en toch gluten
Het kan gebeuren dat een product glutenvrije granen bevat, maar toch in contact is geraakt (besmet is) met glutenbevattende granen. In dat geval kan een product nog steeds sporen van gluten bevatten. Vanwege deze kans op ‘verontreiniging’ zijn de volgende granen daarom niet glutenvrij (behalve als op het etiket het glutenvrij-logo staat):
Haver
Quinoa
Boekweit
Vitamine supplementen
Weet je dat gluten zelfs in bepaalde vitamine supplementen kunnen voorkomen? Check dus die verpakking goed voordat je eraan begint.
Glutenvrije dieetproducten
Er zijn speciale glutenvrije dieetproducten. Deze zijn herkenbaar aan een glutenvrij logo op de verpakking. Met een diëtist of arts kan worden gekeken of een product wel of niet in je glutenvrij dieet kan worden toegepast.
Wanneer dit logo op de verpakking staat, is het product geschikt voor een glutenvrij dieet. Meestal wordt dit logo gebruikt, maar er zijn ook andere symbolen die hierop lijken, in omloop.
Volgens de warenwet mag een product ‘glutenvrij’ worden bestempeld als het product minder dan 20 milligram gluten per kilo bevat. De meeste mensen met een coeliakie of glutensensitiviteit krijgen van een dergelijke lage dosis, geen klachten.
Laag glutengehalte
Volgens de wet mag de term ‘met zeer laag glutengehalte’ worden gebruikt als het product 20 tot 100 milligram gluten per kilo bevat. Deze producten zijn dus niet ‘glutenvrij’ en vaak niet geschikt voor mensen met coeliakie.
Sporen van gluten
Soms staat er op het etiket een vermelding dat een product sporen van gluten kan bevatten of is verwerkt in een omgeving waar gluten aanwezig is. Dit wordt gedaan als een fabrikant niet kan garanderen dat het product vrij is van gluten. Onbedoeld kunnen er kleine hoeveelheden gluten in het product terecht zijn gekomen, bijvoorbeeld als er ook glutenproducten in een fabriek worden gemaakt en machines sporen van die producten bevatten.
Hoe kom je er achter of je coeliakie hebt?
Coeliakie kun je vaststellen of uitsluiten middels een bloedonderzoek. Daarnaast kan worden getest op genetische aanleg door het nemen van een dunne darmbiopt. Een dunne darmbiopt is voor kinderen in sommige gevallen niet meer nodig, maar in de meeste gevallen wel.
Symptomen glutenintolerantie
Mensen met coeliakie hebben vaak last van buikpijn of vermoeidheid na het eten van gluten. Er kunnen verteringsklachten optreden zoals: een opgezette buik, verstopping, diarree, gewichtsverlies of plakkerige ontlasting. Naast deze klachten kun je last hebben van ontstekingen in de huid (eczeem), last van je luchtwegen (allergie, astma) en/of gewrichten (artritis) en de hersenen (slecht geheugen of duizelig).
Bij een coeliakie
Bij een echte coeliakie kan de darmwand beschadigd zijn waardoor er geen goede opname kan plaatsvinden van voedingsstoffen. Vooral de stoffen Vitamine D, calcium en ijzer is lastig. Hierdoor kan er bloedarmoede ontstaan. De vermoeidheid neemt toe en je kunt last krijgen van aften. Het kan lijden tot andere klachten als: botontkalking, bloedarmoede, depressiviteit en onvruchtbaarheid.
Symptomen coeliakie op een rij
Maagkrampen, braken
Opgeblazen gevoel/winderig/constipatie
Prikkelbaar, stemmingswisselingen
Gebrek aan eetlust
Bloedarmoede
Diarree (chronisch)
Dikke, bleke ontlasting
Gewichtsverlies
Zere tong (aften)
Haaruitval
Nachtzweet
Vermoeid, lusteloos, slaperig
Psychische klachten, zenuwaandoeningen
Glutenvrijdieet
Veel mensen vinden baat bij een glutenvrij dieet. Vaak voelen ze zich na een week of twee alweer een heel stuk beter. Ze hebben minder last van spijsverteringsklachten, wat zich vertaalt in: minder windering, minder gewrichtspijnen, minder hoofdpijn en minder vermoeid.
Als je coeliakie hebt is het belangrijk dat je voor 100% glutenvrij eet en dus niet af en toe. Wanneer je het dieet niet volledig goed voelt, kunnen de beschadigingen aan je darmen gewoon doorgaan. Dit kan gewoon zonder klachten verder gaan. Een glutenvrij dieet is levenslang een streng dieet volgen. Dus niet voor even.
Glutenintolerantie bij kinderen
Bij kinderen kunnen er in het eerste levensjaar al klachten ontstaan. Een baby met coeliakie die voeding krijgt met gluten, kan klachten krijgen. Denk hierbij aan klachten als: weinig eetlust, overgeven, diarree en een opgezette buik. De groei kan achterblijven, net als het gewicht. Ze ontwikkelen zich minder goed.
Kinderen met coeliakie kunnen herkenbaar zijn aan: bolle buik, dunne armen, dunne benen, platte billen en ze huilen vaak. Hun ontlasting kan sterker zijn van geur.
Oudere kinderen
Bij kinderen tussen 9 en 24 maanden staan groeiachterstand en darmgerelateerde symptomen (aansluitend op het eerste contact met glutenbevattende producten) voorop. Oudere kinderen kunnen voornamelijk absorptiegerelateerde symptomen en psychosociale problemen krijgen. Bij volwassenen staan symptomen die in relatie staan tot de malabsorptie van nutriënten voorop. De klassieke symptomen zijn diarree, flatulentie, gewichtsverlies en vermoeidheid.
Kun je over coeliakie heen groeien?
Coeliakie is een auto-immuunziekte, dat betekent dat je er niet meer vanaf komt. Helaas kun je er dus niet overheen groeien en is het een ziekte, waar je de rest van je leven rekening moet houden. De enige behandeling is een glutenvrij dieet.
Meer informatie
Allergieën bij kinderen: een onzichtbare strijd
Dit zijn de oorzaken voor diarree bij peuters!
Voedselallergie. Wat zijn de verschillende testmethoden?
Gezonde tussendoortjes, waar zou je voor kunnen kiezen?
Bronvermelding
Tekst: Marion Middendorp
Stockfoto: 123rf.com
