Draagmoeder: Zij draagt een kind voor een ander

Marion Middendorp

7 jaar geleden

Draagmoeder zijn, om het kindje te dragen voor ouders die zelf geen kinderen kunnen krijgen. Een heftig emotionele maar tevens prachtige beslissing. Kan dit zomaar? Hoe begin je hier aan? Wat zijn de consequenties? En wie heeft de verantwoordelijkheid? Wij zochten het voor je uit…

Oproepje op Internet

‘Er zijn geen woorden die omschrijven hoe het voelt om twee mensen een gezin te geven,’ dat schrijft de Amerikaanse Heather op haar website. Ongeveer een half jaar na de geboorte van haar oudste zoon besluit ze, na overleg met familie en vrienden, om draagmoeder te worden. Ze plaatst een oproepje op het Internet en al snel vindt ze wensouders S. en P.
Samen gaan ze een roerige tijd vol met psychische en medische keuringen, juridische zaken en uiteindelijk een zwangerschap in. Het contact verloopt goed en S. en P. zijn zeer betrokken bij Heather, die zwanger blijkt te zijn van een dochter. Na de geboorte van Camille is S. zelfs aanwezig om de navelstreng door te knippen.

Afscheid

Bij het afscheid wordt gehuild maar Heather weet dat het geen afscheid voor altijd zal zijn. S. en P. hebben beloofd haar op de hoogte te houden. Als men haar vraagt hoe het met haar gaat zegt Heather dat het goed met haar gaat. ‘Ik wist wat mijn taak was, ik heb een veilige warme omgeving geboden voor een kindje. Totdat zij klaar was om naar huis te gaan.’
Na de geboorte van Camille heeft Heather nog twee eigen kinderen gekregen, één eiceldonatie gedaan en ze is nu voor de tweede keer zwanger voor een ander stel.
‘Ik weet nu hoe goed het voelt om wensouders te zien lachen en huilen van geluk omdat hun lange strijd eindelijk is afgelopen. Ik begrijp hun pijn en ik voelde me een engel toen ik hen hielp hun wens in vervulling te laten gaan.’

Draagmoeder in Nederland

Draagmoederschap komt niet vaak voor in Nederland, dit komt waarschijnlijk vooral door de wetgeving omtrent dit onderwerp. Wensouders die door lichamelijke problemen geen kinderen kunnen krijgen worden door middel van draagmoederschap in staat gesteld om een kind te krijgen met genetisch materiaal van één of indien mogelijk beide ouders. Dit kan een reden zijn om een draagmoeder te verkiezen boven adoptie. Ook de lange wachtlijsten en financiële aspecten kunnen een rol spelen bij deze keuze.

Vormen van draagmoederschap

Er wordt onderscheid gemaakt tussen laagtechnologisch draagmoederschap en hoogtechnologisch draagmoederschap.
Bij laagtechnologisch draagmoederschap, ook wel klassiek draagmoederschap genoemd, wordt de draagmoeder via kunstmatige inseminatie bevrucht. Wanneer de wensvader vruchtbaar is kan zijn sperma hiervoor worden gebruikt en is de wensvader dus ook genetisch de vader. Mocht de vader onvruchtbaar zijn, kan er gebruik gemaakt worden van donorsperma.

Bij hoogtechnologisch draagmoederschap worden door middel van IVF embryo’s gecreëerd uit eicellen en zaadcellen van de wensouders. Deze embryo’s worden dan geplaatst in de baarmoeder van de draagmoeder. Het kind is dan 100% genetisch verwant aan beide wensouders. Deze vorm van draagmoederschap is sinds 2006 mogelijk in het VU.

Draagmoeder en de wetgeving in Nederland

Er is geen wetgeving op het gebied van draagmoederschap in ons land. Wensouders die toch door middel van een draagmoeder een kind willen kunnen dit officieel alleen doen door de adoptieprocedure te volgen. In dit geval moet de draagmoeder zich al tijdens de zwangerschap tot de Raad voor de Kinderbescherming wenden en aangeven niet voor het kind te willen zorgen. De raad vraagt dan bij een kinderrechter ontheffing van het ouderlijk gezag aan. In principe kan de rechter deze ontheffing alleen verlenen indien er sprake is van onmacht of ongeschiktheid. Dit is over het algemeen niet het geval. Een rechter kan dan een uitzondering maken door het feit dat het de draagmoeder aan de wil ontbreekt om voor het kind te zorgen en de uitdrukkelijke wens heeft de verzorging en opvoeding van het kind aan een ander over te willen laten.

Betaling voor draagmoederschap

Betaling voor draagmoederschap, ook wel commercieel draagmoederschap, is in Nederland verboden. Het vergoeden van de kosten die een draagmoeder heeft gemaakt tijdens de zwangerschap is wel toegestaan. Dit is de reden dat het vaak voorkomt dat de draagmoeder een bekende of een familielid van de wensouders is.

Belangrijke afspraken rondom draagmoederschap kunnen worden vastgelegd in een contract. Dit kunnen afspraken zijn over het gedrag van de draagmoeder tijdens de zwangerschap, de adoptie en de onkostenvergoeding. Een overeenkomst heeft geen rechtsgeldigheid, het kan een leidraad zijn voor de draagmoeder en de wensouders maar het kan ook nietig worden verklaard. Daardoor is het zo dat de wensouders niet verplicht kunnen worden het kind te aanvaarden en de draagmoeder niet verplicht kan worden het kind ter adoptie af te staan. Ook hierdoor is het vaak zo dat wensouders de procedure alleen met een bekende of een familielid aan willen gaan.

Juridisch de moeder

Het is in ons land zo dat de vrouw die het kind baart de juridische moeder is van het kind, als zij getrouwd is dan is haar echtgenoot de juridische vader van het kind. Als de draagmoeder niet getrouwd is kan de wensvader het kind erkennen en eventueel voogdij aanvragen. Het kind kan dan alleen niet meer geadopteerd worden en de wensmoeder zal nooit de juridische moeder kunnen worden.

Verschillende voor- en nadelen bij beide partijen

Er zijn dus best veel nadelen te noemen ten opzichte van draagouderschap voor wensouders. Wanneer een draagmoeder spijt krijgt tijdens de zwangerschap en het kind zelf wil houden, kunnen de wensouders niet veel doen. Het contract kan nietig worden verklaard. Ook zou een draagmoeder kunnen eisen het kind op te zien groeien, ook dit is iets dat niet alle wensouders zouden willen. Wanneer er gekozen wordt voor een onbekende draagmoeder is het vaak zo dat de ouders geen verder contact willen onderhouden.
Wellicht omdat ze het kind een leven met twee ouders willen geven en misschien bang zijn voor loyaliteitsproblemen bij het kind in een later stadium. Of omdat ze bang zijn dat de draagmoeder alsnog spijt krijgt van haar keuze.

Voordeel

Het grote voordeel is natuurlijk dat het voor sommige ouders de enige manier om een kind met hun eigen genetisch materiaal te krijgen. Het kind is gewenst en bewust verwekt en geboren uit een bekende moeder. Door draagmoederschap is het voor homoparen ook mogelijk om een kind te krijgen met genetisch materiaal van één van de vaders.
Ook voor de draagmoeder zelf zijn zowel voordelen als nadelen te bedenken. De draagmoeder kan voor de wensouders mogelijk maken wat zij zelf niet konden, een kind krijgen. Dit is voor de meeste draagmoeders de belangrijkste reden om dit te doen. Uit oproepjes op Internet is op te maken dat de meeste draagmoeders, net als Heather uit het openingsstuk, aan het denken zijn gezet nadat ze zelf een kind kregen.

Meeleven maar geen zorg

Ook biedt het voor de draagmoeder de mogelijkheid om een zwangerschap en misschien zelfs een deel van het leven van het kind mee te maken zonder dat zij zelf zorg draagt. Het is natuurlijk wel zo dat elke zwangerschap een risico op complicaties met zich meebrengt en ook ook de periode na de zwangerschap kan moeilijk zijn voor de draagmoeder.
Bijvoorbeeld wanneer zij spijt krijgt of op onbegrip uit de omgeving stuit.