Diagnose Dyscalculie, maar wat betekent dit?

Marion Middendorp

3 jaar geleden

Diagnose dyscalculie, maar wat betekent dit?

De eerste keer dat ik van dyscalculie hoorde was een aantal jaar geleden, via mijn buurvrouw. Zij vertelde mij dat haar dochter deze diagnose had gekregen. Ik weet nog dat ik haar een beetje onnozel vroeg: “Discalcu-wat?” Ik had er nog nooit van gehoord. Natuurlijk wel van dyslexie en eigenlijk dacht ik dat ze dat bedoelde. Gelukkig nam ze even de tijd om het mij uit te leggen. Nadat ze daarmee klaar was, vond ik het eigenlijk wel een heel logisch verhaal. Want wat de een heeft (of juist niet heeft) met letters, heeft de ander dat met cijfers. Ik denk alleen dat het minder snel wordt ontdekt dan dyslexie.

Dyscalculie & dyslexie

De letterlijke betekenis van dyslexie is dat iemand moeite heeft met taal. Het schrijven, lezen en spellen gaat veel moeizamer dan bij iemand die hier geen last van heeft. Het heeft totaal niks te maken met iemand zijn intelligentie. De term dyslexie komt uit het Grieks en Latijn, want dys = niet goed functioneren, lexis = taal of woorden.

Het woord dyscalculie komt uit het Grieks en Latijn en betekent: slecht kunnen rekenen. Het voorvoegsel “dys” komt uit het Grieks en betekent “slecht”. “Calculie” komt uit het Latijn en betekent “rekenen”. Dyscalculie is een leerstoornis op gebied van getallen, rekenen en ruimtelijk inzicht. Symbolen en getallen worden door elkaar gehaald.

Er zijn drie vormen van dyscalculie:

niet kunnen lezen/schrijven van cijfers en getallen
het op de verkeerde plek schrijven van cijfers en getallen
niet beheersen van de rekenregels

Dyslexie en dyscalculie komen ongeveer even vaak voor. Zo’n 10% van de kinderen loopt tegen rekenproblemen aan, waarvan er 2% dyscalculisch genoemd kunnen worden.

Complexe stoornis

Dyscalculie is een complexe stoornis omdat er meer hersengebieden nodig zijn bij het maken van een berekening. Een cijfers bestaat namelijk uit een cijfer, een naam en een hoeveelheid. (2, twee, xx). Om dit te kunnen duiden zijn maar liefst drie verschillende hersengebieden nodig. Ook is bij rekenen het frontale hersengebied van belang. Deze speelt namelijk een belangrijke rol bij planning en probleemoplossing.

De rekenproblemen mogen niet veroorzaakt zijn door slecht onderwijs of didactische verwaarlozing. In dat geval wordt er niet gesproken van dyscalculie, maar van een rekenprobleem. De oorzaak moet dus in het kind liggen en niet in de omgeving.

Kenmerken van dyscalculie

Natuurlijk uit het zich bij ieder kind weer anders, maar er zijn wel een aantal kenmerken waar je op kunt letten:

De meest voorkomende symptomen zijn:

Blijft langer gebruikmaken van de vingers bij het tellen
Moeite met onderscheiden optellen en aftrekken bij een lange som
Overslaan van getallen bij het tellen
Vind het omzetten van gesproken cijfers/getallen naar geschreven
Problematisch geheugen bij het berekenen van sommen
Traag bij het maken van berekeningen
Geen interesse tonen in rekenen

Andere kenmerken kunnen zijn:

Maakt veel fouten in stapsgewijze aanpak
Is trager in het ontwikkelen van cijfermatig inzicht / getalbegrip
Heeft moeite met aanleveren van getal- en volumebetekenissen
Heeft problemen met de plaats van de getallen
Wiskundige procedures zijn moeizaam aan te leren
Draait vaak getallen om
Kan berekeningen moeilijk toepassen
Vindt de volgorde van de te nemen stappen bij een strategie lastig
Minder goed werkend korte termijngeheugen en minder efficiënt gestructureerd langetermijngeheugen
Ontwikkelt makkelijker faalangst

Wanneer kan het worden herkend?

Eigenlijk kan dit al in de kleuterklas. Natuurlijk is het niet direct alarmerend als je kind één of een paar van bovengenoemde kenmerken heeft. Dat hoeft zeker niet te betekenen dat hij dyscalculie heeft. Er kunnen ook andere oorzaken zijn. Bij kleuters kunnen wel bepaalde signalen zijn, denk bijvoorbeeld aan:

Moeite met vergelijken van of inzicht hebben in hoeveelheden
Het lastig vinden om tot 10 te tellen
Niet snel kleuren en/of vormen benoemen
Weinig/geen interesse in puzzelen
Moeite hebben met synchroon tellen

Dyscalculie komt vaak voor in combinatie met dyslexie en ADHD.

Wat is de oorzaak van dyscalculie?

Eigenlijk is daar nog niet zoveel over te zeggen, maar neurologisch onderzoek laat zien dat het zou gaan om een betrokkenheid van (en mogelijke uitval in) specifieke hersengebieden. Maar echt overtuigend wetenschappelijk bewijs is hier (nog) niet voor. Het is namelijk niet zo duidelijk welke rol de hersengebieden spelen bij stoornissen. In bepaalde gevallen zou er ook een erfelijke factor een rol kunnen spelen. In Nederland mag de diagnose dyscalculie alleen gesteld worden door een arts, gezondheidszorgpsycholoog of een orthopedagoog die opgenomen is in het BIG-register. Voordat de diagnose gesteld mag worden, moeten externe redenen worden uitgesloten, zoals slecht onderwijs of een andere stoornis. Ook moet school aantonen dat het minimaal een half jaar intensieve begeleiding heeft gegeven en de achterstand hierdoor niet is afgenomen.

Behandeling dyscalculie

Als er een officiële diagnose is gesteld kan de school deze gebruiken om je kind zo optimaal mogelijk te begeleiden. Kinderen zijn vaak gebaat bij extra leertijd. Als je je kind extra wil helpen dan kun je ook op zoek gaan naar een gespecialiseerde remedial teacher. Zij zal een plan opstellen, volledig toegespitst op je zoon of dochter. Geef vooral je kind het gevoel dat hij wordt ondersteund en hij er niet alleen voor staat. Complimenteer hem met de kleine stapjes en beloon zijn inzet. Oefenen is zeker zinvol maar wordt ook weer snel vergeten. Ga daarom niet te lang door met oefenen, want dat kan erg frustrerend zijn en zelfs als straf voelen. Stop liever op het hoogtepunt zodat je kind de motivatie houdt om door te gaan.

Je kunt hem ook spelenderwijs helpen, door alledaagse dingen te gebruiken als aanleiding van kleine oefeningen. Tel de passerende auto’s, lantaarnpalen of mensen op straat. Verdeel de pizza in een x-aantal stukken, doe rekenspelletjes, speel een potje Memory, Monopolie of Yahtzee. Maak samen de oefenmomenten tot leuke momenten.