Co-ouderschap. Hoe werkt dat?

Je relatie is op de klippen gelopen en je besluit uit elkaar te gaan. Scheiden, er komt een hoop bij kijken. Zeker wanneer er kinderen bij gemoeid zijn. Co-ouderschap is één van de keuzes, die je op dat moment hebt. Wat houdt co-ouderschap precies in? Waar gaan de kinderen wonen? Hoe verdeel je de tijd tussen papa en mama? En wat zijn de voor- en nadelen voor jou en je kind(eren)?

Wat is co-ouderschap?

Co-ouderschap betekent dat ouders, die niet meer bij elkaar zijn, wel samen voor de kinderen zorgen. In de praktijk is co-ouderschap een ouderschapsregeling waarbij ouders de kosten en zorg- en opvoedingstaken gelijk verdelen. Dit houdt in dat de kinderen ongeveer even vaak bij de moeder als bij de vader zijn. De manier waarop dit ingedeeld wordt is geheel samen te bepalen. Zo zijn er gezinnen waarbij de ene week de kinderen bij de moeder zijn en de andere week bij de vader. Nadeel hiervan is dat je je kinderen een week lang niet ziet en dat is best lang. De meeste ouders kiezen er dan ook voor om de week op te delen; bijvoorbeeld de eerste vier dagen van de week bij de moeder en daarna drie dagen bij de vader. De manier waarop jullie de week indelen is grotendeels afhankelijk van jullie wensen, gewoonten en werkschema.

Wat kenmerkend is voor co-ouderschap, is dat beide ouders betrokken zijn bij de dagelijkse bezigheden en zorg van en voor de kinderen. De kinderen maken deel uit van twee huishoudens en wonen om en om bij jou en je ex-partner. Gezamenlijk gezag is bij co-ouderschap meestal wel handig. Het is niet verplicht, maar het is het prettigst als beide ouders evenveel te zeggen hebben over de kinderen.

Past co-ouderschap bij jullie?

Co-ouderschap is niet makkelijk. Beide ouders moeten er achter kunnen staan of zich er tenminste voor willen inzetten. Ook een goede onderlinge communicatie is noodzakelijk. Is die er niet, dan zal co-ouderschap gedoemd zijn te mislukken. Daarnaast is de mening van de kinderen belangrijk. Zij moeten met deze regeling om kunnen gaan. Sommige kinderen kunnen er niet tegen dat ze geen vaste plek hebben, andere kinderen vinden dit geen probleem. Het is van belang dat de kinderen er geen ernstige negatieve gevolgen van ondervinden. Houd er rekening mee dat, naarmate de kinderen ouder worden, zij steeds meer zelf kunnen en zullen gaan bepalen bij wie ze willen zijn en wanneer.

Taakverdeling

Co-ouderschap is nog geen juridische term, waardoor het moeilijk is om in te schatten hoeveel co-ouderschappen er op dit moment al goed functioneren en hoe de zorgverdeling tussen de ouders precies is geregeld.
In ieder geval is het niet noodzakelijk het zo te regelen dat beide ouders precies even veel tijd met de kinderen doorbrengen. Een verdeling van 70-30 procent van de tijd kan ook nog een co-ouderschap zijn, als de intentie bij beide ouders maar is om hun zorgtaken met liefde en toewijding uit te voeren in de tijd dat het kind onder hun verantwoordelijkheid valt.

Ouderschapsplan

Het ouderschapsplan is een verplichte regeling waarin ouders die gaan scheiden afspraken vastleggen over hun minderjarige kinderen. Het maakt hierbij niet uit of de ouders getrouwd zijn, een geregistreerd partnerschap hebben of samenwonen. Alleen ouders die samenwonen, maar geen gezamenlijk ouderlijk gezag over hun kinderen hebben, zijn niet verplicht een ouderschapsplan op te stellen.
Je mag zelf met je ex-partner bepalen hoe je invulling geeft aan deze afspraken uit het ouderschapsplan. Hier vind je een voorbeeld van een ouderschapsplan.

Verschil mag er zijn

Het is niet de bedoeling dat er in een ouderschapsplan komt te staan dat het in beide huizen precies hetzelfde eraan toe gaat. Er kunnen best verschillende regels toegepast worden. Kinderen zijn namelijk uitstekend in staat om zich aan te passen en goed te functioneren bij onderlinge verschillen. “Bij papa mogen we na het eten nog buiten spelen, bij mama moeten we na het eten onder de douche” is iets wat ze heel goed kunnen begrijpen.
Het belangrijkste is dat ze kunnen voelen dat ze in beide huizen, bij hun beide ouders welkom zijn, dat ze een onderdeel van dat huishouden zijn en dat er van ze gehouden wordt.

Uitleg aan de kinderen

De kinderen moeten duidelijke uitleg krijgen over wat ze kunnen verwachten van de nieuwe situatie. Het is goed om vooral de nadruk te leggen op de positieve kanten: “Je krijgt nu twee eigen kamertjes, je hebt twee huizen en twee keer speelgoed.”
Laat ze ook zoveel mogelijk zelf meedenken over de inrichting van het andere huis en laat ze wat vertrouwde spulletjes meenemen om daar neer te zetten. Dat maakt het gemakkelijker om zich bij beide ouders echt thuis te voelen.
Geef ook ruim de mogelijkheid om de kinderen hun zorgen, verdriet en boosheid te laten uiten. De kinderen hebben, zeker in het begin, veel te verwerken en kunnen nog niet overzien hoe hun leven er straks uit zal zien. Dat zal leiden tot onzekerheid en gevoelens van angst, waar veel aandacht aan moet worden besteed.

Je kunt de kinderen rustig laten weten dat je ook nog niet op alle vragen een antwoord hebt, maar dat jullie er alles aan zullen doen om het zo fijn en zo gezellig mogelijk te maken voor iedereen.
Wees ook bereid om keer op keer dezelfde vragen te beantwoorden, omdat kinderen zich door herhaling gerustgesteld zal voelen.

Onenigheid tussen de ouders

Bij elke onenigheid tussen de ouders zullen de kinderen merken dat er iets aan de hand is en zal het daarop reageren. Ook als de ouders zorgvuldig proberen hun problemen verborgen te houden voor het kind.
Daarom is het verstandig om het de kinderen zo goed mogelijk, in begrijpelijke bewoordingen, duidelijk te maken dat de ouders zelf oplossingen zullen zoeken en dat het probleem niet veroorzaakt wordt door de kinderen.
Daarnaast is het belangrijk om de kinderen te laten vertellen wat hun voorkeuren zijn over de gang van zaken. De uiteindelijke beslissingen moeten echter genomen worden door de ouders. Belast de kinderen dus niet met beslissingsbevoegdheid. Zij moeten weten dat er voor hen gezorgd wordt en dat het niet zelf de verantwoordelijkheid hoeft te dragen voor een goede verstandhouding tussen zijn ouders.

Informeer de omgeving

Bij het aangaan van een co-ouderschap is het belangrijk om de omgeving, met name de school/dagverblijf, op de hoogte te stellen van de gewijzigde leefsituatie van de kinderen en te vragen om beide ouders goed te informeren over eventuele gedragsveranderingen. In een enkel geval kan het verstandig zijn om professionele begeleiding voor de kinderen te zoeken, zodat ze zich gesteund voelen bij het doormaken van alle veranderingen.
Scholen zijn vrijwel altijd bereid om mededelingen in tweevoud mee te geven of naar twee adressen te sturen, zodat beide co-ouders op de hoogte blijven van de ontwikkelingen en bijzondere schoolactiviteiten.

Natuurlijk is het ’t beste als beide ouders aanwezig zijn bij activiteiten als uitvoeringen en ouderavonden. Soms kan dat gemakkelijker zijn als er een derde bij is, zoals een grootouder, een gezamenlijke vriend of vriendin, of een tante.
Zolang de ouders nog niet zo ver zijn dat ze zich op hun gemak kunnen voelen in elkaars nabijheid – of die van een nieuwe partner – is het aan te raden om bij een uitvoering of een ouderavond in een andere hoek van de zaal te gaan zitten. Dat is handiger dan elkaar te ontlopen.

Wat zijn de voordelen van co-ouderschap?

Kinderen kunnen een stevige band opbouwen met beide ouders.
Ouders kunnen overleggen en zorgen delen.

Wat zijn de nadelen?

Volgens de wet bestaat co-ouderschap niet. Het is dus nodig alles zelf te regelen. Het liefst in een convenant of notariële akte.
De kinderen wonen in twee huizen: gesleep met spullen en onthecht gevoel. De kinderen missen als ze er niet zijn.

Wat is belangrijk om het te laten slagen?

Stel de kinderen centraal.
Ga bij elkaar in de buurt wonen.
Zorg voor goed contact tussen ouders.
Zie elkaar als ouder, niet als ex-partners.
De kinderen moeten het aankunnen.

Co-ouderschap op de lange termijn

Niemand kan exact vertellen hoe het voor jullie gezin in de toekomst zal verlopen. Dit zal ook per gezin verschillen. Zolang het ouderschapsplan wordt nageleefd en de communicatie tussen beide ouders, maar ook met de kinderen, goed blijft verlopen zal ook het co-ouderschap op de lange termijn kunnen voldoen.
Luister naar elkaars wensen en vooral naar die van je kinderen.

Ervaringen van gescheiden ouders

Dat de kinderen centraal moeten staan om het te laten slagen blijkt uit het bijzondere verhaal van Esther. Esther is moeder van twee jongens (12 en 14 jaar) en is, na 15 jaar huwelijk en anderhalf jaar rompslomp, sinds januari dit jaar (officieel) gescheiden. Zij en haar ex-partner hebben gekozen voor co-ouderschap. Puur en alleen, omdat de kinderen daar baat bij hadden. Haar ex-partner is in eerste instantie op zoek gegaan naar vervangende woonruimte en gingen de twee kinderen om de halve week naar hun vader.
Op dit moment woont Esther haar ex-partner weer bij haar en de kinderen in huis. Haar ex-partner kon op korte termijn geen geschikte woning dichtbij de huidige woning vinden. Daarom hebben zij, in goed overleg met de kinderen, besloten dat hij zolang bij hen in huis woont.

Het steeds afscheid nemen viel de kinderen erg zwaar. We hebben, gezien de leeftijd van de kinderen, hen gevraagd wat zij zelf willen. Daar kwam uit dat, als hun vader straks een huis vindt, zij graag half-half willen wonen. Maar dus niet echt met vaste dagen, zodat ze bijvoorbeeld bij papa kunnen eten en bij mama kunnen slapen, of andersom. Dat moet haalbaar zijn, mits zijn nieuwe huis op fietsafstand ligt. Wij vonden het zo belangrijk aan deze wens van de kinderen tegemoet te komen, dat we er voor hebben gekozen dat hij dan voorlopig beter bij ons kon wonen in plaats van een huis verder weg te accepteren.”

Ouderschapsplan

Ook hebben zij samen, met het hele gezin, een ouderschapsplan gemaakt. Zelf vonden ze dat onzin, omdat ze het erg ver vonden gaan hoe gedetailleerd het vastgelegd moest worden. Ze hebben het echter wel gedaan, omdat de rechter pas de scheiding pas toewijst als er een gedetailleerd ouderschapsplan gemaakt is.

“Wij negeren dat plan gewoon compleet, maar mochten we er ooit ruzie over krijgen, dan heb je als ouders houvast en kun je afdwingen dat je beide kinderen inderdaad 50% van de tijd krijgt. Wij hebben dat plan samen met de kinderen opgesteld en hen wel uitgelegd dat dat puur is voor als er ooit gedonder komt.
Ondertussen maken we er maar grapjes over. De rechter heeft hem de kinderen iedere week vrijdag, zaterdag en zondag toegewezen. Dus als ze in het weekend iets vragen, roep ik altijd: “Vraag maar aan je vader. Vandaag ben je van hem.”

Gijs is vader van een zoontje van bijna 1 jaar. Hij en zijn ex-partner hebben bewust gekozen voor een kind, ondanks de scheiding. Hierbij vonden zij het beiden belangrijk dat het kind nog steeds door beide ouders zou worden opgevoed, ook na de scheiding. Daarom hebben zij gekozen voor een co-ouderschap.
Gijs vindt dat het kind beide ouders als gelijkwaardige opvoeders ziet een groot voordeel van een co-ouderschap. Hun zoon kan bij beiden terecht en het is voor hen helder doorat de opvoeding en de verzorging 50/50 is verdeeld.

Veel tijd doorbrengen

Nog een groot voordeel aan een co-ouderschap is volgens hem het feit dat ze beiden veel tijd met hun zoon kunnen doorbrengen, maar daarnaast ook veel tijd voor henzelf te hebben wanneer de andere ouder voor het kind zorgt.

“Nadelen ten opzichte van een normaal twee-ouder gezin zijn er natuurlijk wel, want bij co-ouderschap heeft het kind niet altijd beide ouders om zich heen, er moet een strak schema en duidelijke afspraken worden gemaakt over de zorg en de kosten, en het kind zal telkens tussen twee huizen heen en weer moeten.
Maar nadelen ten opzichte van een scheiding, waarbij één ouder de opvoeder wordt en er (eventueel) een omgangsregeling komt voor de andere ouder kan ik me eigenlijk niet voorstellen. Dit lijkt mee een vreselijk scenario voor ouder en kind, maar wellicht in sommige gevallen de enige mogelijke optie.”

Ook hebben hij en zijn ex-partner een uitgebreid ouderschapsplan gemaakt, waar duidelijk in staat beschreven wat er is afgesproken omtrent de kosten, de verdeling van de dagen en de opvoeding. Zo hebben zij besloten de kosten voor voeding, luiers, kleding etc. gewoon, per ouder, ieder voor zich te dragen en de overige kosten verdelen zij 50/50 naar rato van inkomen. Overigens is het wel zo dat formeel het kind één vaste woonplek heeft en dus ook zaken als kindgebondenbudget aan één ouder toekomt. Op de site van het Nibud kan je daar alles over vinden.

De toekomst?

Hoe het in de toekomst zal gaan, valt nog niet te zeggen. Echter is Gijs van mening dat als hun zoon, tegen de tijd dat hij 12 jaar is en zelf mag kiezen bij wie hij woont, hij hem daar volledig vrij in deze keuze zal laten.
“Ik kan me voorstellen dat het op een gegeven moment voor hem beter is om één vaste woonplek te hebben, en zijn belang en wens weegt het zwaarst in zulke beslissingen.”

Wederom staat, net als bij het verhaal van Esther, ook bij Gijs en zijn gezin de wens van de kinderen op één. Er wordt rekening gehouden met de afstand tussen de ouders, wat op deze manier zo min mogelijk hinder geeft bij het opgroeien van de kinderen. Door de afstand klein te houden hebben de kinderen een vaste omgeving en kan het bij beide ouders dezelfde vriendjes hebben. Ook de sportverenigingen en andere activiteiten kunnen dan gewoon blijven plaatsvinden zonder dat er teveel veranderingen zijn.

Een stabiele thuisbasis, ook al zijn het er twee, blijft immers het belangrijkste bij de ontwikkeling van kinderen.

Meer informatie

Berekening en verdeling van de kinderzorgkosten
6 gouden tips voor bonusouders of stiefouders
Scheiding. Hoe regel je dit zorgvuldig voor de kinderen?
Ouderschap, iedereen kleurt dit anders in
Wat is het ouderschapsplan?
Samen door een relatiedip
Dag van de scheiding
Bij elkaar blijven voor de kinderen – Is dat nou wel zo’n goed idee?

Bronvermelding

Tekst: Marjolein van Driel
Stockfoto: 123rf.com