Borstvoeding, van colostrum tot tepelkloofjes

De eerste dagen na de geboorte produceren je borsten een dikke, gelige vloeistof, Colostrum genoemd. Deze borstvoeding bevat antistoffen die je baby tegen allerlei infecties van darmen en longen beschermen. Leg je kindje de eerste dagen regelmatig aan de borst om hem zoveel mogelijk Colostrum te laten drinken. Zo kunnen jullie samen het aanleggen onder de knie krijgen en komt de melkproductie goed op gang. Vraag om deskundige hulp als het aanleggen niet lukt.

Lactatiekundige

Als het niet gelijk lukt, hebben veel vrouwen de neiging over te stappen op de fles. Je kraamverzorgster kan je hierin begeleiden, maar het is natuurlijk ook mogelijk een lactatiekundige te raadplegen. Zij kan je precies vertellen hoe je de borstvoeding op gang kan krijgen, hoe je je baby het best kunt aanleggen en hoeveel hij nodig heeft. Bij borstvoeding heb je bepaalde ‘regeldagen‘. Je baby zal dan al snel weer om babyvoeding vragen. Als je daar op ingaat en je kindje weer aan je borst legt, zal de melkproductie zich vanzelf aan de vraag gaan aanpassen.

Last van tepelkloofjes

Als je tepels pijn gaan doen tijdens het voeden, heb je waarschijnlijk last van een tepelkloofje.
Tepelkloofjes is een onschuldig kwaaltje, maar de pijn is natuurlijk niet prettig. Tepelkloven kunnen ontstaan door verkeerd aanleggen, bijvoorbeeld als je baby alleen maar op je tepel zuigt. Probeer daarom je baby een zo groot mogelijk deel van de tepelhof in zijn mondje te laten nemen.

Tips om kloofjes te verzachten

Laat na de babyvoeding een druppeltje moedermelk op de tepel opdrogen.
Stel je tepel zoveel mogelijk bloot aan de lucht
Gebruik na het voeden zogenaamde tepelbeschermers. Zoogkompressen kunnen tegen het wondje plakken.
Je kunt de kloofjes behandelen met gezuiverde lanoline.
Leg heel zorgvuldig aan, wacht tot het mondje heel wijd open is.
Als het voeden echt teveel pijn doet, kolf dan een voeding af. De afgekolfde melk kun je aan je baby geven met een cupje, voedingsspuitje of lepeltje.
Probeer eens een andere houding tijdens het voeden.

Tips om kloofjes te voorkomen

Leg de baby zorgvuldig aan. Wacht tot het mondje wijd open is om een grote hap te nemen en trek hem dan naar je toe. Eventueel kun je je borst met een hand ondersteunen, vier vingers eronder, duim boven op de borst.
Vraag hulp als je er onzeker over bent. Een goed aangelegde baby ligt met zijn buikje dicht tegen de moeder aan, heeft een groot deel van de tepelhof in zijn mond,de lipjes naar buiten gekruld, en kin en neus raken de borst.
Het voeden mag geen pijn doen
Laat je tepels na de babyvoeding drogen aan de lucht.
Haal voorzichtig de tepel uit zijn mondje als je kindje klaar is met zuigen.
Leg je baby aan voordat hij helemaal overstuur is. Je kindje zal iets minder honger hebben en daardoor wat rustiger drinken

Voordelen van borstvoeding

De samenstelling is altijd precies afgestemd op jouw baby, op de juiste temperatuur en kan niet bederven.
Moedermelk bevat antistoffen die je baby beschermen tegen ziekte en infecties.
Borstvoeding bevordert de hechting tussen moeder en kind.
Borstvoeding heeft een gunstig effect op kaak- hersen- en oogontwikkeling van de baby.
De kans op een allergische reactie is kleiner.
Moedermelk is gratis, milieuvriendelijk en altijd beschikbaar.
De baarmoeder trekt zich tijdens het zuigen aan de borst samen waardoor de kans op een nabloeding kleiner is en je lichaam sneller herstelt.
De menstruatie wordt uitgesteld en je bent eerder terug op gewicht.
Een vrouw die borstvoeding geeft, heeft minder kans op borst- en eierstokkanker en botontkalking.

Nadelen van borstvoeding

Niemand kan een voeding van je overnemen (tenzij je kolft)
Je kunt je onzeker gaan voelen, als het niet gelijk lukt of je baby groeit niet zo snel.
Je kunt last krijgen van tepelkloofjes en misschien wel een borstontsteking.

Hoeveel moedermelk heeft een baby nodig?

Is je baby op tijd geboren en gezond, dan heeft hij genoeg reserves voor de eerste 2-3 dagen. Het aanleggen vanaf het moment van geboorte is belangrijk om de melkproduktie te stimuleren.
Als je kindje goed hapt zal hij misschien een paar druppeltjes colostrum binnenkrijgen. Leg hem vaak, zo’n 8-12 keer per etmaal, aan beide borsten aan om te oefenen. Vraag hulp als het niet meteen lukt. Jullie moeten elkaar nog leren kennen. Na een paar dagen komt de melkproductie dan goed op gang en zal je zien dat de baby meer gaat plassen en poepen. Bij twijfel kun je een keer extra laten wegen. De meeste baby’s vallen in het begin nog af, om na de vierde dag te gaan groeien.

Aantal plas- en poepluiers

Gemeten vanaf het laagste gewicht, zullen baby’s de eerste maanden 140-215 gram per week aankomen. Het aantal plasluiers is dan minimaal 4, het aantal poepluiers minimaal 2. Na ongeveer 6 weken kan het aantal poepluiers sterk afnemen omdat de baby nauwelijks afval heeft. In de maanden 3-6 neemt de groei af: 90-140 gram/week is normaal.
Een baby kan nooit teveel voeding krijgen, wel te weinig. Houd je kindje daarom goed in de gaten en als hij behoefte heeft aan meer eten, geef er dan aan toe. Jouw lichaam past vanzelf de melkproductie weer aan. Dit heet voeden op verzoek. Na een paar weken ontdek je een ritme dat bij jouw kindje past en dat is voor elke baby weer anders! Daarom is het bij borstvoeding niet nodig om een schema te gebruiken. Nachtvoedingen horen er zeker in het begin gewoon bij. Sommige baby’s kunnen na een paar maanden ‘s nachts best lang slapen op een voeding.

Regeldagen

Soms zijn er dagen dat je baby opeens niet genoeg lijkt te hebben aan je borstvoeding. Hij huilt dan meer en je borsten voelen slapper. Dit kunnen zogenaamde regeldagen zijn. Je baby wil meer drinken, omdat hij aan het groeien is. Neem zelf wat rust en voedt je baby zo vaak als hij wil. Na een paar dagen is je productie toegenomen en is je baby tevreden.

Last van stuwing

Meestal treedt stuwing op de derde of vierde dag na de bevalling. Hoeveel je hier last van hebt, verschilt per persoon. Het wordt veroorzaakt door een verhoogde bloedtoevoer naar de borsten en door de aanmaak van melk. Als de melk niet wordt verwijderd, worden de borsten groot, pijnlijk gespannen en de huid kan rood worden. Je kunt je er een beetje ziek van voelen en ook wat verhoging hebben.

Tips

Leg je baby de eerste dagen veel aan, op die manier kan je kindje de borst al goed leegdrinken voordat de bloedtoevoer gaat toenemen. Hierdoor kun je minder last van stuwing hebben.
Neem voor het voeden een warm bad of warme douche. Door de warmte gaat de melk stromen waardoor het gespannen gevoel wat afneemt. Ook kun je voorzichtig masseren door naar de tepel toe te strijken met je vingers.
Koude kompressen op de borst na de voeding zorgen ervoor dat de pijn wat minder wordt.
Als je melkproductie al goed op gang is gekomen maar je kindje je borst(en) niet goed leeg drinkt, kan het helpen je borsten een keer goed leeg te kolven.

Je kunt ook stuwing krijgen als je kindje een babyvoeding overslaat (bijvoorbeeld ‘s nachts) Deze stuwing wordt veroorzaakt door opgehoopte melk in je borsten. Als je kindje weer gaat drinken, is de stuwing snel verdwenen. Als je kindje ‘s nachts langer tussen 2 voedingen blijft slapen, zal de melkproductie zich na een paar dagen hierop aanpassen.
Let er wel op dat er geen harde plekken blijven zitten. Leg in dat geval je baby juist weer aan. Zo voorkom je een verstopt melkkanaal of zelfs een borstontsteking.

Borstontsteking

Een borstontsteking wordt veroorzaakt door een verstopt melkkanaaltje (je kindje drinkt de borst niet goed leeg) of een bacterie die via een tepelkloofje van buitenaf is binnengedrongen. De huid ziet rood, het gloeit, zwelt op en doet pijn.
Er is een onderscheidt tussen een dreigende borstontsteking en een echte. Bij een dreigende zie je een rode plek op je borst die warm en hard aanvoelt en niet verdwijnt als je je kindje hebt gevoed. De plek kan pijnlijk zijn. Neem vooral voldoende rust en laat je kindje zoveel mogelijk drinken. Leg je baby goed aan. Belangrijk is dat je borst goed wordt leeggedronken, kolf hem desnoods na de voeding voorzichtig af. Voor het voeden is het belangrijk om je borst goed warm te maken waardoor de melk makkelijker kan stromen. Als je erop tijd bij bent, kun je misschien een echte borstontsteking voorkomen.

Geen baat

Mocht bovenstaande geen baat hebben, of ben je er gewoon niet snel genoeg bij geweest, dan kan er een echte borstontsteking ontstaan. Je voelt je grieperig, kan (hoge) koorts krijgen, hoofdpijn hebben en je spieren doen pijn. Probeer (nog meer) rust te nemen en je kindje wat vaker te voeden (te beginnen met de pijnlijke borst. Warm je borsten voor de voeding even op met warme kompressen. Op deze manier zal de melk makkelijker toeschieten. Leg heel zorgvuldig aan.

Na het voeden mag je de borst even met ijs koelen. Leg hiervoor een kompres in de vriezer (tip: maak een maandverbandje nat en stop deze in een plastic zakje, leg hem vervolgens om een rond bakje in de vriezer)of gebruik een zak diepvrieserwtjes.

Koorts?

Heb je langer dan 24 uur hoge koorts(>38 graden) neem dan contact op met je huisarts.
Als je borstontsteking is veroorzaakt door een bacterie van buitenaf, zul je meestal een antibiotica-kuur krijgen. Als de ontsteking is voortgekomen uit spruw van je kindje, dan moeten jullie allebei worden behandeld met een anti-schimmelmiddel. Spruw is een witte aanslag in het mondje van je kindje. Het is pijnlijk voor je baby en je kunt de aanslag niet wegvegen met een doekje. De baby kan de schimmel overdragen op je tepels. Dat kan een branderige, stekende pijn gaan geven.

Afkolven moedermelk

Het kan wel eens makkelijk zijn om melk af te kolven. Je kunt de melk in de vriezer bewaren voor een later tijdstip en een ander kan je kindje ook eens voeden. Soms is kolven noodzakelijk: bijvoorbeeld als je kindje in de couveuse ligt. En het meest wordt er gekolfd door vrouwen die met 3 maanden weer gaan werken. Er zijn verschillende manieren voor het afkolven van moedermelk. De meeste vrouwen kolven hun moedermelk af met behulp van een kolfapparaat.
Sommige vrouwen echter, vinden het het makkelijkst om met de hand te kolven. Ook als je met een kolfapparaat gaat kolven, is het handig om te leren hoe je met de hand kunt kolven.

Soorten kolven

Je hebt keuze in handkolven en elektrische kolven. Sommige elektrische kolven kun je ook huren. Dit zijn de zwaardere kolven, die vooral gebruikt worden door vrouwen die vaak en voor langere tijd kolven.
Als de baby aan de borst ligt, dan gaat de melk vanzelf stromen, maar als je gaat kolven zal je soms de toeschietreflex bewust op moeten wekken. Warmte en ontspanning helpen daarbij. Als de toeschietreflex niet optreedt, kun je beter stoppen, en het later nog eens proberen. Er is ook een neusspray via de huisarts te verkrijgen die de toeschietreflex opwekt.

Ideale kolfmomenten

Het is het handigste om af te kolven op die momenten dat je normaal de borst zou geven. Maar uiteraard kun je daar flexibel mee omgaan, als je bijvoorbeeld op je werk zit, dan zal niet ieder moment geschikt zijn om te kolven. Over het algemeen zul je per dag meer melk afkolven als je het kort maar vaak doet, dan wanneer je er enkele keren per dag langere tijd mee bezig bent.

Wil je een voorraadje opbouwen, dan kun je bijvoorbeeld ‘s ochtends tussen de voedingen in kolven. Alle beetjes die je bij elkaar spaart, vries je in, in flesjes of speciale zakjes. Ga je al weer snel aan het werk dan is het handig om met 4 a 6 weken je baby alvast aan een flesje afgekolfde melk te laten wennen.
Het beste is om moedermelk uit koelkast of vriezer voor gebruik, ‘au bain Marie’, op te warmen en liever niet in de magnetron.

Medicijnen en borstvoeding

Gebruik geen medicijnen op eigen initiatief, maar overleg dit altijd met je arts. Ook medicijnen die zonder recept verkrijgbaar zijn, kunnen schadelijk zijn voor je kindje.
Er zijn maar weinig medicijnen die echt niet samengaan met borstvoeding geven. Sommige medicijnen komen niet eens in de moedermelk terecht. Vaak is er een alternatief mogelijk. Dring er bij je arts op aan dat hij voor je op zoek gaat naar betrouwbare informatie. De informatie op de bijsluiters is doorgaans te voorzichtig.

Mag ik borstvoeding geven onder werktijd?

Je mag onder werktijd borstvoeding geven of kolven totdat je kind negen maanden oud i en hiervoor maximaal een kwart van je werktijd gebruiken. De werkgever betaalt je loon door.
De werkgever moet een geschikte, afgesloten ruimte beschikbaar stellen voor het voeden en kolven. Als dit niet mogelijk is, mag je zelf een plek regelen of kunt je naar je baby toegaan.
Je kunt met je werkgever ook andere afspraken maken, bijvoorbeeld je werktijden aanpassen of gedeeltelijk thuis gaan werken.

Meer informatie

7 Voedingstips voor moeders die borstvoeding geven
Kolven op het werk. Wat zijn je rechten?
Bruikbare tips om de klachten van stuwing te verlichten
Borstvoeding geven: overal geaccepteerd? Of toch een taboe?
Als borstvoeding geven niet direct lukt: 6 gouden tips & trucs
Lactatiekundige Karin Tiktak over het geven van borstvoeding
Afgekolfde moedermelk bewaren. Zo kun je dat het beste doen!
Gouden tips voor een ontspannen borstvoeding
De veranderingen en verzorging van je borsten rondom een zwangerschap
Wat is een tepelhoedje en waar is het goed voor?
Spruw, hoe ontstaat het en hoe los je het op?
Tepelkloofjes door het geven van borstvoeding kun je voorkomen
Je baby heeft de hik! Wat betekent dit?
Het regelen van de melkproductie. Hoe loopt het lekker door?
Hoe gebruik je een zilverkapje?
Reiniging babyfles en spenen. Hoe doe je dat?
Borstvoeding geven, ja of nee? Bezoekers aan het woord!
5 Gouden tips bij het geven van borstvoeding
Zwangerschapsbeha of voedingsbeha. Waarom is dit handig?
5 Bruikbare tips bij het kolven van moedermelk
De eerste keer borstvoeding

Bronvermelding

Tekst: Marion Middendorp
Stockfoto: 123rf.com