Iedereen die mij goed kent weet dat ik niet geloof in altruïsme. Niet omdat ik mensen niet in staat acht tot goede dingen, integendeel; ik denk dat juist heel veel mensen over goede eigenschappen beschikken. Ik denk alleen dat er altijd een stukje eigenbelang zit in de dingen we doen. Is dat erg? Nee natuurlijk niet, het is heel menseigen. De meningen hierover zijn echter verdeeld. En dat is ook prima.
Wat is altruïsme?
Altruïsme is eigenlijk een ander woord voor onbaatzuchtigheid. Het betekent dat je anderen behulpzaam bent, met géén of nauwelijks eigen belang. Dit is overigens niet een puur menselijke eigenschap, ook bij dieren in sociale groepen, kun je dergelijk gedrag terugvinden. Denk bijvoorbeeld aan het delen van eten, of alarmeren bij gevaar. Toch is ook hier niet sprake van een ultieme vorm van altruïsme, want ook deze dieren zal het een indirect voordeel opleveren voor zichzelf, hetzij door later iets terug te krijgen van degene naar wie hij altruïstisch gedrag heeft vertoond.
En eigenlijk geldt dit voor mensen ook. Het is maar net hoe eerlijk je daarover naar jezelf kunt zijn. Want in de meeste gevallen (en misschien wel alle gevallen) verwachten we toch iets terug. Dat hoeft niet in de vorm van geld of goederen te zijn, het kan ook een goed gevoel zijn, waardering, credits, een plekje “in de hemel” (Christendom) of zeven maagden aan de hemelpoort (Islam).
Goede daden
Als je het begrip altruïsme iets minder strak neemt (of iets minder eerlijk naar jezelf) dan zijn er natuurlijk genoeg mensen die “goede daden” doen. Klaar staan voor de ander, elkaar helpen met raad en daad. Maar goed doen “ten koste van jezelf”, waar altruïsme voor staat, dat klinkt haast utopisch. Het gaat hier namelijk over handelingen die alleen anderen tot voordeel strekken en de “gever” tot nadeel. En als je jezelf heel eerlijk de vraag stelt: “Als je iets écht niet wilt doen, ga je het dan wel doen?”
Een vorm van onbaatzuchtigheid of altruïsme bestaat natuurlijk wel, maar het kan nooit 100% zuiver zijn, omdat onze eigen wens (doe ik dit of doe ik dit niet) de basis vormt van ons handelen.
Altruïsme voor je kind
De liefde voor je kind benadert echter de meest pure vorm van altruïsme. Ik kan me nog een voorval uit de praktijk herinneren.
Het is inmiddels zo’n 17 jaar geleden. Ik stond bovenaan de trap en pakte mijn zoontje (toen nog geen 2 jaar) aan van zijn vader. Ik draaide me om zodat ik naar beneden kon lopen, maar stapte mis, waardoor ik boven aan de trap kwam te vallen. Het enige wat er op dat moment door me heen ging was: “Het maakt me niet uit hoe ik neer kom, als Rocco maar veilig is”. Dus beschermde ik hem volledig met mijn lichaam tijdens de val en kronkelde ik uiteindelijk op de vloer van gang van de pijn, maar kwam Rocco alleen met de schrik vrij. God-zij-dank.
Op dat moment handelde ik puur instinctief en was er geen cel in mijn lichaam die uit eigen belang had willen handelen. Maar is dat ook niet gewoon de natuur, ons overlevings instinct? Dat wij als ouders onbaatzuchtig zorgen voor het nageslacht, als voortbestaan van ons soort? En is het dan uiteindelijk wel geheel belangeloos, in de puurste zin van het woord?
Egoïsme versus altruïsme
Tegenover altruïsme vinden we egoïsme. Ik denk dat er maar weinig discussies worden gevoerd over het bestaan hiervan. We kennen allemaal genoeg voorbeelden waarbij egoïstisch wordt gehandeld. Dat zal ook best vaak het geval zijn, maar ik kan me ook situaties bedenken waarbij de daad egoïstisch lijkt, maar het toch niet is. Ook hier heb ik een voorbeeld van zeer dichtbij meegemaakt…
Zo’n twintig jaar geleden stonden wij aan de couveuse van ons eerste zoontje. Hij was amper 2 dagen oud en vocht een ongelijke strijd tegen het leven. Hij vocht voor zijn leven en verschillende machines hielden hem in leven. Mijn leven lang had ik naar hem uitgekeken en ik had niets liever gewild dan hem voor altijd bij mij houden… Toen echter de kinderarts ons vroeg of hij gereanimeerd moest worden wanneer dat noodzakelijk was, maar niet konden garanderen dat hij dan niet zou lijden, was ons antwoord “nee”. Was ik op dat moment egoïstisch geweest, had ik gekozen om alles uit de kast te trekken om hem in leven te houden. Ik realiseerde me echter dat ook mijn kleine zoon, recht had op een menswaardig bestaan.
Liefde is bij elkaar willen zijn. Echte liefde is kunnen loslaten.
Andere mensen, die oppervlakkig naar deze beslissing zouden kijken, zouden onze keuze wellicht egoïstisch hebben kunnen vinden. Alsof we niet voor een gehandicapt kind wilden zorgen. Niets was echter minder waar. Dat had ik met heel veel liefde willen doen… maar deze keuze ging niet om mij. Het ging om wat het beste was voor ons engeltje.
Ik lees graag hoe jullie over het bestaan van altruïsme denken in de comments.
Meer informatie
Hoe bevorder je spirituele groei?
Zo buig je niet helpende gedachten naar een positieve mindset!
Houd deze hectische maand vooral de verbinding met jezelf
Goede voornemens voor 2022. Heb jij ze al gemaakt?
Een driehoeksrelatie is misschien niet standaard maar als het werkt…?
Zwanger na een verkrachting: “Ik besloot het kindje te houden”
Bronvermelding
Tekst: Marion Middendorp
Stockfoto: 123rf.com
