Allergische reactie van de eikenprocessierups. Wat nu?

Marion Middendorp

5 jaar geleden

Je leest de laatste tijd veel in de media over de Eikenprocessierups, het lijkt wel een plaag aan het worden, of misschien is dat het al. In redelijk korte tijd trouwens, want Nederland heeft pas sinds 1990 te maken met deze rups. Oorspronkelijk komt hij uit Zuid Europa en kwam hij in Nederland niet voor. Het klimaat in België en Nederland wordt echter steeds aantrekkelijker voor deze rups waardoor de aantallen jaarlijks verdubbelen of zelfs verdrievoudigen. Dat gaat dus best rap.

Eikenbomen zitten vol met dichte spinsels van vervellingshuidjes, uitwerpselen en brandharen. In de nacht gaan de rupsen in optocht (vandaar de naam ‘processierups’) op zoek naar voedsel (lees: eikenbladeren). De eikenprocessierups vindt ons klimaat heerlijk en heeft zich hier helemaal op aangepast. Fijn voor de rups, minder fijn voor ons. Want de rups heeft voor mens en dier (vooral honden) gevaarlijke brandharen.

Wie is de Eikenprocessierups?

De eikenprocessierups is de larve van de nachtvlinder ‘eikenprocessievlinder’ of Thaumetopoea processionea L. Een behoorlijke Latijnse mondvol. De soort komt oorspronkelijk uit Zuid-Europa, maar sinds het eind van de twintigste eeuw vinden ze het steeds prettiger worden in België en Nederland.

Gedurende de winter overwintert de rups als pop in de bodem vlakbij een eik. Zodra hij uit zijn pop is gekropen, vliegt hij als vlinder naar de top van een boom. Daar paart hij en legt bij een jong eikenblad de eitjes. Daaruit komen uiteindelijk de larven, bladetende rupsen. Ze zitten vooral in gesponnen nesten die vol rupsenafval bestaat zoals: brandharen, vervellingshuidjes en uitwerpselen.

Wat kun je ervan krijgen?

De brandharen (setae) zijn ongeveer 0,2 tot 0,3 mm lang, zijn pijlvorming en hebben weerhaakjes. Ze worden afgeschoten als de rups zich bedreigd voelt. Je kunt deze haartjes dus makkelijk in je ogen, op je huid of in je luchtwegen krijgen.

De stoffen die van de haren afkomen veroorzaken huiduitslag, dat een beetje op een allergische reactie lijkt. De huid zwelt, je ogen worden rood en gaan jeuken. Meestal verdwijnen de klachten vanzelf en ook niet iedereen is even gevoelig voor deze haartjes. Sommigen mensen zijn echter heel gevoelig voor deze haartjes. Zij kunnen duizelig worden, koorts krijgen en braken.

Half mei/eind juni

Om een allergische reactie te krijgen hoef je de rups dus helemaal niet aan te raken, de haartjes worden namelijk verspreid door de wind en vliegen je dus vanzelf tegemoet. Het grootste risico loop je in de periode half mei tot eind juni, maar ook na het vertrek van de rupsen blijven de haartjes nog lange tijd aanwezig. De nesten zitten er immers vol mee. Zelfs na jaren kunnen de oude nesten nog overlast geven.

Klachten herkennen

De bultjes van een eikenprocessierups zijn rood en soms zijn er blaasjes zichtbaar. De bultjes jeuken flink en kunnen ook pijn doen. Vaak zijn het meerdere bultjes bij elkaar en dat maakt het anders dan bijvoorbeeld een muggenbult. Naast de jeukende bultjes kun je ook last krijgen van je ogen of luchtwegen, maar dat hoeft dus niet.

Het gaat om een allergische reactie van het lichaam. Als de weerhaakjes van de brandharen zich vastzetten in je huid, geven ze een soort eiwit af. Je lichaam kent dit eiwit niet en reageert daar automatisch op met antistoffen. Hierdoor ontstaan de bultjes, rode kleur en jeuk. In de meeste gevallen is het lastig maar kan het geen kwaad.

Anafylactische shock

Net als bij andere steken en beten, zijn er ook mensen die geen normale allergische reactie krijgen, maar een heel zware. Dit kan zelfs leiden tot een anafylactische shock. Net als bijvoorbeeld bij een bijensteek. Gelukkig zijn er niet veel mensen die zo heftig erop reageren. Mocht jij één van de ongelukkigen zijn, dan is de kans groot dat je een EpiPen krijgt om jezelf te beschermen.

Wat kun je doen

Je kunt proberen met plakband de haartjes die op de huid terecht zijn gekomen te verwijderen. Mocht je in de gelegenheid zijn, spring daarna nog even onder de douche. Blijven de bultjes jeuken, smeer er dan wat Aloë vera op, wat menthol of eucalyptus. Als je echt niet lekker wordt of krijg je koorts, neem dan contact op met je huisarts. Hij kan eventueel een antihistamine voorschrijven.

Basische Alka crème

Voorkomen is natuurlijk altijd beter dan genezen, maar een ongeluk zit in een klein hoekje. Gelukkig is er een crème te koop die het leed kan verzachten. Basische Alka crème, heeft een pH-waarde van 8.2 om de huid te beschermen tegen verzuring. De crème kan daardoor preventief werken tegen irritatie door de processierups. Ook voor wie al wel last heeft van de brandhaartjes is het niet te laat om te smeren. De crème neutraliseert het zuur in de huid en zorgt voor een ideale omgeving voor de huid om snel te herstellen.

Oppassen met je ogen

Als de brandhaartjes echter in je ogen zitten, dan kan dit wel degelijk kwaad. In het ergste geval kan het hoornvlies gaan ontsteken. Belangrijk om dus zo snel mogelijk je ogen uit te spoelen. Neem ook in dit geval contact op met je huisarts. Hij kan de brandharen verwijderen of doorverwijzen naar een oogarts.

Een nest in je tuin

Het zal je maar overkomen, een nest in je tuin! De bestrijders draaien overuren, dus de kans is klein dat iemand beschikbaar is om jullie uit de brand te helpen. Professionals adviseren de nesten zoveel mogelijk met rust te laten en ze zeker niet proberen weg te branden. Wat je wel zou kunnen doen is het nest bespuiten met lijmspray (te koop bij een bouwmarkt). Dit voorkomt dat de haartjes nog weg kunnen waaien.

Een andere optie is je heel goed aan te kleden, iedere vorm van blote huid te bedekken en het nest te verwijderen met een vuilniszak. Ga met de wind mee staan zodat er geen haren op je lichaam kunnen waaien. Knoop na afloop de zak goed dicht.

Een diervriendelijke oplossing is het ophangen van mezenkasten. Vogels zijn namelijk dol op rupsen en eten ze met liefde allemaal voor je op!